«Γίναμε καλύτεροι άνθρωποι»

Julia Reichert και Steven Bognar

Ανήκουν σε εκείνη την κατηγορία ανθρώπων που ακόμη και μέσω μια υπερατλαντικής τηλεφωνικής σύνδεσης μπορούν να σου μεταδώσουν τον ενθουσιασμό και τη βαθιά πίστη τους για αυτό που κάνουν. Στην περίπτωσή τους, ντοκιμαντέρ...

της Χάιδως Σκανδύλα
Ηταν αναπόφευκτο η τελευταία τους δουλειά «Ενα λιοντάρι στο σπίτι», με το οποίο συμμετείχαν στο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης, σχεδόν να μονοπωλήσει τη συζήτησή μας, αφού σε αυτήν αποτυπώνεται η πορεία 5 παιδιών που πάσχουν από καρκίνο. Το γεγονός ότι η έφηβη κόρη της Reichert έπασχε και ξεπέρασε την ίδια αρρώστια λέει πολλά... Οπως, επίσης, και το γεγονός ότι από τα πρώτα πράγματα που ζήτησαν με τον ερχομό τους στη Θεσσαλονίκη ήταν να γνωρίσουν φοιτητές κινηματογραφικών σπουδών.
Reichert: Οταν μας πρότεινε ένας γιατρός να κάνουμε ένα ντοκιμαντέρ για τον καρκίνο, η πρώτη μας αντίδραση ήταν ένα μεγάλο «όχι», γιατί δε θέλαμε να επιστρέψουμε στον κόσμο του καρκίνου. Αλλά μετά συνειδητοποιήσαμε ότι εμείς έπρεπε να το κάνουμε αυτό –ήταν κάτι σαν μοίρα. Νιώσαμε ότι ήταν θεμιτό να κάνουμε ένα φιλμ για τον καρκίνο, αφού κι εμείς είχαμε παρόμοια εμπειρία, τους καταλαβαίναμε και τους νοιαζόμασταν.
Το λιοντάρι ήταν ο καρκίνος, κάτι πολύ τρομακτικό, το οποίο πρέπει να προσέχεις μη σου επιτεθεί ανά πάσα στιγμή. Αυτό σήμαινε για εμάς η λέξη «λιοντάρι» στην αρχή. Στη συνέχεια, όμως, όταν μπήκαμε στην καθημερινότητα αυτών των γονιών, πειστήκαμε ότι το λιοντάρι στην πραγματικότητα ήταν οι ίδιοι οι γονείς για το κουράγιο και τη δύναμή τους. Οι γονείς και τα ίδια τα παιδιά.
Το νοσοκομείο πάντα προσέγγιζε πρώτα τις οικογένειες και αν αυτές συμφωνούσαν στο να πάρουν μέρος στο ντοκιμαντέρ, τότε τους συναντούσαμε. Ξέρεις, η σχέση μας με αυτές τις οικογένειες ξεπερνούσε κατά πολύ τη συμβατική ανάμεσα σε ντοκιμεταρίστα και «υποκείμενο». Γνωριστήκαμε, δεθήκαμε. Πρέπει να είσαι πάνω από όλα άνθρωπος.
Τα παιδιά λάτρευαν την κάμερα. Ηθελαν να μάθουν πώς να τη χειρίζονται. Περισσότερο ο Τζάστιν. Ο συνεργάτης μου, ο Steven, είναι πράγματι πολύ καλός με τα παιδιά.
Bognar: Είναι πολύ δύσκολο για ένα ζευγάρι να δουλεύει μαζί. Είναι επικίνδυνο για τη σχέση τους. Ξέρεις, πέφτεις για ύπνο το βράδυ και καταλήγεις να διαφωνείς για το μοντάρισμα! Αλλά ακολουθούμε κανόνες, για το πότε να μιλούμε για μια ταινία, για παράδειγμα. Αυτό το ντοκιμαντέρ μάς έκανε κι εμάς καλύτερους. Για παράδειγμα, πάντα είχαμε διαφωνία με την Julia για τη στιγμή που πρέπει να αφήσουμε κάτω την κάμερα. Οταν τα πράγματα γίνονταν πιο δύσκολα, εγώ πάντα ένιωθα την παρόρμηση να αφήσω την κάμερα και να καθίσω δίπλα στο παιδί, να το παρηγορήσω. Η Julia, όμως, πάντα πίστευε ότι ακριβώς αυτό έπρεπε να κινηματογραφήσουμε, γιατί αυτό είναι αληθινό και ειλικρινές και έντιμο εκ μέρους μας, όσο δύσκολο κι αν ήταν. Είχε δίκιο.
Reichert: Μάθαμε πολλά για τη συμπόνια, αλλά και για την ανθρώπινη δύναμη τού να παλεύεις και να αντιμετωπίζεις καταστάσεις που ποτέ δε θα φανταζόσουν ότι είσαι ικανός. Επειτα από αυτό το φιλμ έχω γίνει πολύ λιγότερο επικριτική και με μεγαλύτερη κατανόηση. Το σπουδαιότερο είναι ότι έμαθα τι είναι ο θάνατος και πώς να τον χειρίζομαι.
Bognar: Ακριβώς. Ολοι θα πεθάνουμε. Στην Αμερική δεν τολμούμε να μιλήσουμε γι' αυτό. Ομως είναι σημαντικό το πώς θα πεθάνουμε, πού, με ποιους ανθρώπους δίπλα. Είναι σημαντικό να πεθάνουμε σε ένα περιβάλλον αγάπης και με αξιοπρέπεια. Είναι υγιές να μιλούμε για αυτό και να ξέρουμε πώς θέλουμε τις τελευταίες μας ημέρες. Αυτό είναι το δικό μου μάθημα από το «Λιοντάρι στο σπίτι».
Reichert: Ενα άλλο σπουδαίο μάθημα που πήραμε από τους γονείς είναι η διαφορά ανάμεσα στο παραιτηθείς από τον αγώνα και το να αποδεχθείς την αλήθεια, να «αφήσεις το παιδί να φύγει».
Η αρχή...
Ξεκίνησα να κάνω ντοκιμαντέρ στα τέλη των 60s, κυρίως ταινίες για το γυναικείο ζήτημα. Δεν είχα σπουδάσει, απλά πήρα στα χέρια μου την κάμερα. Προέρχομαι από την εργατική τάξη και με ενδιέφερε να κάνω φιλμ για κοινωνικά προβλήματα, εργατικά ή φεμινιστικά.
Bognar: Εγώ απλά ερωτεύτηκα τον κινηματογράφο. Με γοήτευε το Χόλιγουντ και χρειάστηκαν να περάσουν χρόνια για να ανακαλύψω τη δύναμη του ντοκιμαντέρ.
Reichert: Οι ταινίες βοηθούν τα κοινωνικά κινήματα. Στα 70s είδα με τα μάτια μου πόσο βοήθησαν τις γυναίκες να γνωρίσουν τον εαυτό τους και να συνειδητοποιήσουν τα προβλήματά τους. Οπως και στις μέρες μας. Η δουλειά του Μάικλ Μουρ είχε φοβερή αποδοχή, αν και δυστυχώς χάσαμε τις εκλογές. Το οικολογικό ντοκιμαντέρ του Αλ Γκορ ή το «Supersize me» πριν 2 χρόνια. Ολα αυτά τα φιλμ έκαναν τη διαφορά.
Bognar: Από Ελληνες σκηνοθέτες μας άρεσε πολύ ο Ντασέν. Λατρέψαμε το «Ποτέ την Κυριακή» και την Υδρα! Δεν έχουμε δει ποτέ Αγγελόπουλο, αν και θα έπρεπε.

info
Ταινίες της: «Growing up female» (1971), «Methadone: An American way of dealing» (1974), «Union Maids» (1975), «Seeing Red» (1983), «Emma and Elvis» (1992), «A lion in the house» (2006)
Ταινίες τoυ:«Welcome to Censoranti» (1990), «Personal belongings» (1996), «Waiting for Marty» (1999), «Picture day» (2000), «Gravel» (2003), «A lion in the house» (2006)