Κόκκινη Πέμπτη

της Μάγδας Δημάκη

Υπάρχει μία μέρα μες στο χρόνο κατά τη διάρκεια της οποίας αν σηκώσει κανείς το βλέμμα στα μπαλκόνια της πόλης, από τις ανατολικές ως τις δυτικές συνοικίες κι από την Ανω Πόλη ως την παραλία, θα αναγνωρίσει τα ίχνη μιας παράδοσης που παραμένει ισχυρή.
Μεγάλη Πέμπτη και τα κόκκινα σημάδια κάνουν την εμφάνισή τους στα μπαλκόνια, στους τοίχους, στις πόρτες. Απλωμένα στα κάγκελα, πιασμένα σε μανταλάκια κι όπου αλλού μπορεί κανείς να φανταστεί. Είναι η μέρα που, σύμφωνα με την παράδοση, βάφονται τα κόκκινα αβγά και κορυφώνονται οι προετοιμασίες για το Πάσχα. Τότε ζυμώνονται και οι κουλούρες, τα τσουρέκια της Λαμπρής. Τα παρασκευάσματα της Μ. Πέμπτης ανέκαθεν είχαν ένα συμβολικό χαρακτήρα για το λαό, πολύ δε περισσότερο τα κόκκινα αβγά. Για ποιο λόγο ακριβώς βάφονται κόκκινα κανείς δε γνωρίζει. Σύμφωνα με πολλούς λαογράφους, το κόκκινο συμβολίζει το αίμα του Χριστού αλλά και τη χαρά που ακολουθεί με την Ανάστασή του. Αυτός ο συμβολισμός αποκτά μια εξωστρέφεια, καθώς υποδηλώνεται από ένα κόκκινο πανί που κρέμεται έξω απ τα παράθυρα των σπιτιών σε πολλά μέρη της Ελλάδας.
Στη Μακεδονία και τη Θράκη κυρίως, αλλά και σε άλλες περιοχές της χώρας αυτή τη μέρα κατά τη διάρκεια ή μετά τη βαφή των αβγών κρεμούν οι νοικοκυρές ένα κόκκινο ύφασμα που πολλοί ονομάζουν «κοκκινοπεφτιάτικο» ή «κοκκινοπεμπτιάτικο». Οσο είναι κρεμασμένο δεν πλένουν ούτε απλώνουν ρούχα γιατί το θεωρούν κακό σημάδι. Ανάλογα με τον τόπο, το έθιμο συναντάται σε παραλλαγές. Στην Καστοριά, αντί για ύφασμα, απλώνουν κόκκινες βελέντζες και κόκκινα μαντίλια, στη Μεσημβρία το κόκκινο πανί μένει έξω για σαράντα μέρες ενώ σε άλλες περιοχές δίνουν σημασία στο χρόνο ανάρτησής του και στον προσανατολισμό του. Το κρεμούν νωρίς το πρωί σε ένα ανατολικό παράθυρο του σπιτιού για να το δει ο ήλιος.
Αυτό το έθιμο της λαϊκής παράδοσης προσαρμοσμένο στο αστικό περιβάλλον παίρνει μια άλλη διάσταση καθώς το κόκκινο ύφασμα αποκτά διάφορες παραλλαγές. Στα μπαλκόνια των πολυκατοικιών «κοκκινοπεμπτιάτικο» μπορεί να είναι οτιδήποτε σε κόκκινο: ένα μαξιλάρι καρδούλα, ένα κρεμασμένο λούτρινο αρκουδάκι, γάντια, μια κουβέρτα, ένα μπλουζάκι ακόμη και μια χάρτινη σακούλα.

* Κάθε Μ. Πέμπτη εδώ και μερικά χρόνια, ο φωτογράφος Γιάννης Τζιμπρές οργώνει την πόλη για να βρει τα ντοκουμέντα μιας παράδοσης που συνεχίζεται στο αστικό περιβάλλον. Ο φακός του καταγράφει τις διάφορες εκδοχές του κόκκινου στα μπαλκόνια των πολυκατοικιών της Θεσσαλονίκης.
Κατά τη διάρκεια της Μεγάλης Εβδομάδας φωτογραφίες της συλλογής θα παρουσιάζονται στην έκθεση στο καφέ Νίκης 35.