257edito

«Μπαμπά, γιατί η άνοιξη είναι ακριβή;». Μέχρι να καταλάβω τι με ρωτούσαν, ήλθε η δεύτερη ερώτηση: «Και γιατί, για να γυρίσει ο Ηλιος, θέλει δουλειά πολλή;».
Συνειδητοποίησα ότι ήθελαν να τους εξηγήσω τους στίχους από το «Ενα το Χελιδόνι» του Οδυσσέα Ελύτη. Παρόλο που δεν το άκουγαν για πρώτη φορά, για κάποιο λόγο τώρα τους είχε κινήσει την προσοχή. Επηρεασμένα, ίσως, από την άνοιξη και τα χελιδόνια τα οποία περιμένουν να έλθουν από μέρα σε μέρα.
Το βλέμμα τους είχε εκείνη τη γνήσια απορία των παιδιών που θέλουν, εδώ και τώρα, να τους εξηγήσεις και που δε σου αφήνουν το παραμικρό περιθώριο να τα αγνοήσεις, να στρέψεις την προσοχή τους αλλού, να αποφύγεις να απαντήσεις. Γιατί όσο τα μάγευε το τραγούδι άλλο τόσο ήθελαν να εξηγήσουν αυτήν τη μαγεία. Να την κάνουν δική τους…
Κατάφερα να κερδίσω λίγο χρόνο προτείνοντάς τους να ακούσουμε ολόκληρο το τραγούδι και μετά να μιλήσουμε. Κάθισαν και το άκουσαν και δύο και τρεις φορές, σχεδόν ευλαβικά. Τόσο που με έκαναν να νιώσω –το ξέρω ότι μπορεί να ακούγεται υπερβολικά ρομαντικό– πως μέσα στην «αυτοκρατορία» των ριάλιτι, της «Μαρίας της άσχημης», των τηλεπαραθύρων, των κλειστών πανεπιστημίων, των δακρυγόνων, του «Κους-Κους», του φανατισμού, της πολιτικής ορθότητας, της αποβλάκωσης, έτσι, αυθόρμητα, είχαν στήσει το δικό τους Κρυφό Σχολειό, όπως αυτό για το οποίο τόσος λόγος γίνεται τον τελευταίο καιρό.
Χωρίς ίσως να το πολυκαταλαβαίνουν, ένα τραγούδι τα έφερε για πρώτη φορά σε επαφή με αυτήν την υπέροχη και ταυτόχρονα τραγική περιπέτεια που ξεκίνησε πριν από περίπου διακόσιες χιλιάδες χρόνια: την περιπέτεια του Ανθρώπου.
Ηταν το πρώτο τους ουσιαστικό μάθημα Ιστορίας, όπως κανένα Παιδαγωγικό Ινστιτούτο δεν έχει προτείνει, καμιά έδρα πανεπιστημίου δεν έχει σχεδιάσει, κανένας συγγραφέας σχολικού εγχειριδίου δεν έχει καταφέρει να μεταδώσει, καμιά εγκύκλιος υπουργείου δεν έχει υποδείξει και, δυστυχώς, ελάχιστοι δάσκαλοι θα μπορούσαν –ή έχουν το κέφι– να το διδάξουν.
Προσπάθησα να τους εξηγήσω όσο πιο απλά μπορούσα. Η κάθε εξήγηση δημιουργούσε χίλιες απορίες. «Γιατί θέλει νεκρούς χιλιάδες να ‘ναι στους τροχούς;». «Γιατί θέλει και οι ζωντανοί να δίνουν το αίμα τους;». Δεν ξέρω κατά πόσο κατάφερα να ισορροπήσω ανάμεσα στο παραμύθι και την αλήθεια. Δεν ξέρω αν βρήκα τις κατάλληλες λέξεις. Μέσα από αυτές, όμως, θυμήθηκα κάτι που οι περισσότεροι έχουμε ξεχάσει: ότι η Ιστορία δεν είναι βιβλίο. Η Ιστορία δεν είναι στεγνές ημερομηνίες, χρονολογίες και αριθμοί, δεν είναι στατιστικές, δεν είναι παράθεση γεγονότων και ονομάτων, δεν είναι ξερή περιγραφή μαχών, πολέμων και καταστροφών.
Ιστορία είναι αυτό το τραγούδι που περνά από στόμα σε στόμα και που θα περάσει και στο στόμα των παιδιών μας κι από κείνο στα δικά τους παιδιά και στα παιδιά των παιδιών τους…
Ιστορία είναι οι γιορτές μας για τις εποχές που αλλάζουν...
Ιστορία είναι το μέτρημα του Χρόνου…
Ιστορία είναι ένα ταξίδι στον τόπο μας. Στο Ναύπλιο, στην Κόρινθο, στην Τρίπολη, στα Χανιά, στην Υδρα, στις Σπέτσες, στα Ιωάννινα. Από τη Θράκη μέχρι την Ηπειρο, από τη Μακεδονία μέχρι τη Νότια Πελοπόννησο κι από εκεί σε ολόκληρη τη Μεσόγειο, στην Ευρώπη, στην Ασία. Πέρα από τους ωκεανούς.
Η Ιστορία είναι χτισμένη μέσα στα βουνά και κλεισμένη, σε βαθιά πηγάδια, μέσα στα πέλαγα. Είναι το χώμα, η θάλασσα, ο ουρανός, οι γεύσεις, οι ήχοι, οι μυρωδιές του τόπου όπου ζούμε…
Ναι, η Ιστορία θα έπρεπε να είναι ένα τραγούδι που θα το λατρέψουν τα παιδιά μας…

Αντρέας Παναγόπουλος


ΥΓ: Στην τηλεόραση κάποιοι μάλωναν για τις «ανακρίβειες» ή την «επιστημονική ορθότητα» του βιβλίου της ΣΤ’ Δημοτικού. Την έκλεισα και δυνάμωσα τον ήχο του cd: «Θεέ μου, Πρωτομάστορα, μέσα στις πασχαλιές κι εσύ…».