Εχει καταφέρει να θεωρείται ένα με τη μουσική παράδοση των Βαλκανίων. Χάλκινα, τσιγγάνοι, Βούλγαροι, Ελληνες και κάπου εκεί ανάμεσα… ο Iggy Pop μπλέκουν σ' ένα πολύχρωμο γαϊτανάκι, που άλλοτε θυμίζει γάμο στη Γουμένισσα και άλλοτε μοιρολόγι μάνας από τη Σερβία.
του Αλέξανδρου Σαλαμέ, adisalames@yahoo. com
Με αφορμή τη συναυλία του στις 21 Ιουλίου στο Λόφο Σάνης, στα πλαίσια του 15ου Sani Festival, τον βρήκα και τον «τάραξα» στις ερωτήσεις.
Κύριε Μπρέγκοβιτς, τι σημαίνει να είστε Σέρβος; Αν έχεις γεννηθεί σε μία πατρίδα όπως η δική μου, που βρίσκεται σε μία συνεχή εναλλαγή απόγνωσης και αισιοδοξίας, καταλαβαίνεις τελικά πως η αλήθεια βρίσκεται μέσα σου. Η ίδια η ιστορία δε σου αφήνει περιθώριο να ελπίσεις σε κάτι περισσότερο.
Ισχύει ότι δεν ήσασταν ακριβώς αυτό που λέμε «μαθητής του πρώτου θρανίου»; Οντως. Παίζω από πολύ μικρός μουσική σε διάφορα συγκροτήματα και στα 17 μου έπαιζα μουσική σε ένα στριπτιζάδικο. Οπως καταλαβαίνεις, ένα αγόρι που έχει δει τόσες πολλές γυμνές γυναίκες από τα 17 του δεν έχει και πολλές πιθανότητες να γίνει καλός μαθητής.
Γνωρίσατε τις πρώτες σας επιτυχίες μέσα από ροκ μπάντες. Πώς συνδυάζονται τα χάλκινα και οι τσιγγάνοι με το «ηλεκτρικό» σας παρελθόν; H μουσική μου πάντα επηρεαζόταν από την παράδοση. Οπως εσείς έχετε στα δικά σας συγκροτήματα το μπουζούκι, έτσι και εγώ από μικρός χρησιμοποιούσα παραδοσιακά όργανα. Γενικά, δεν έχω την αίσθηση ότι στο παρελθόν έκανα και πολύ διαφορετικά πράγματα από αυτά που κάνω σήμερα. Είμαι ένας δημιουργός που πάντα θα επηρεάζεται από αυτό που λέμε «παράδοση». Η διαφορά βρίσκεται σε αυτό που θα προσθέσεις πάνω στην παράδοση.
Γιατί δε σας αρέσουν τα χειροκροτήματα στις συναυλίες; Δεν είναι ότι δε μου αρέσουν και δεν τα δέχομαι. Βιώνω με πολύ όμορφο τρόπο αυτές τις εκδηλώσεις θαυμασμού. Απλώς σε περιπτώσεις όπως συναυλίες που γίνονται για κάποιο σκοπό προτιμώ να μη γίνεται.
Τι φοβάται ένας άνθρωπος όπως εσείς με τόσο θετική ενέργεια στη μουσική του; Ενα από τα πιο τρομακτικά συναισθήματα στη ζωή μου είναι το γεγονός ότι κατάφερα από νωρίς να αποκτήσω αρκετά χρήματα. Πάντα φοβόμουν μη νιώσω ψηλότερος από το 1.80 που είμαι. Γι' αυτό και στον ελεύθερο μου χρόνο προσπαθώ πάντοτε να κάνω πράγματα που στους υπόλοιπους καλλιτέχνες δεν αρέσουν και πολύ.
Οπως;
Να είμαι αισιόδοξος, να πηγαίνω για αναρρίχηση, ακόμη και να ψαρεύω στον ωκεανό με μικρά σκάφη.
Νιώθετε καμιά φορά ότι μουσικά βρίσκεστε με το ένα πόδι στην ανατολή και με το άλλο στη δύση; Αυτό που στην ουσία προσπαθώ είναι να είμαι σύγχρονος δημιουργός. Παρ' όλα αυτά, όταν φτάσεις στην ηλικία μου, προσπαθείς να είσαι ειλικρινής με τον εαυτό σου και να μη γίνεις κάτι διαφορετικό από αυτό που ήδη είσαι. Ετσι νιώθω και εγώ. Οτι υπάρχει μέσα μου κάτι πολύ αθώο, πρωτογενές και αρχαίο, όταν γράφω μουσική, μα την ίδια στιγμή και κάτι πολύ μοντέρνο, γιατί ακριβώς ζω στο μοντέρνο κόσμο. Παρ' όλα αυτά δεν μπορώ να πω ότι νιώθω μοντέρνος δημιουργός.
Μιλήστε μου για τη συνεργασία σας με τον Γιώργο Νταλάρα και την Αλκηστη Πρωτοψάλτη. Είχα την τύχη στη ζωή μου να δουλέψω με κάποιους ταλαντούχους ανθρώπους. Αυτό είναι, άλλωστε, ένα από τα πολύ ωραία κομμάτια της δουλειάς μου. Να γνωρίζω ταλαντούχους ανθρώπους που δε συναντά κανείς κάθε μέρα. Ετσι και στην Ελλάδα δούλέψα τον πρώτο μου δίσκο με την Αλκηστη Πρωτοψάλτη και αργότερα με τον Γιώργο Νταλάρα. Σε γενικές γραμμές έχω επηρεαστεί πολύ από την Ελλάδα, αλλά και από την Τουρκία. Ηταν τύχη, λοιπόν, για μένα να δουλέψω με δύο από τους καλύτερους εκπροσώπους της ελληνικής μουσικής.
Καλλιτεχνική συνεργασία ίσον φίλία; Οχι πάντα. Ο καλλιτέχνης που θα συνεργαστείς δε χρειάζεται απαραίτητα να είναι κάποιος που θα κάνεις παρέα και θα πας μαζί του διακοπές στη Μύκονο. Δε χρειάζεται καν να μοιάζετε σαν άνθρωποι. Πολλοί από τους φίλους μου δεν είναι καν καλλιτέχνες.
Πώς προέκυψε το «Karmen with a happy end»; Το δίσκο αυτό θα τον χαρακτήριζα κατά κάποιον τρόπο «όπερα». Οχι, όμως, μία όπερα που φιλοδοξώ να την παρακολουθήσει ο υπουργός Πολιτισμού. Πρόκειται για μία όπερα αφιερωμένη στους φτωχούς ανθρώπους. Το συγκεκριμένο σενάριο σκοπεύω να το «γυρίσω» και σε ταινία, στην οποία θα κάνω και την παραγωγή.
Ποια είναι τα άμεσα σχέδιά σας;
Να παίξω σε κάποιες συναυλίες σε μέρη της Ελλάδας που για πολύ καιρό δεν έπαιξα. Η Ελλάδα και στο παρελθόν με αγκάλιασε και με επηρέασε με πολύ όμορφο τρόπο. Θέλω πολύ να νιώσω ξανά ότι επηρεάζομαι και επηρεάζω και άλλους με τη σειρά μου.
Τελικά τι εστί δημιουργός; Ο δημιουργός είναι σαν τον Ρομπέν των Δασών. Κλέβει, με σκοπό να δώσει πίσω αυτά που έκλεψε.
Θα σας δώσω κάποιες λέξεις, για να μου τις σχολιάσετε:
Εμφύλιος: Ο εμφύλιος πόλεμος είναι το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα του ότι οι άνθρωποι μπορούν να εξελιχθούν σε πραγματικά κτήνη και την ίδια στιγμή να γίνουν πραγματικοί άγγελοι. Στον εμφύλιο πόλεμο βγαίνει πιο πολύ απ' όσο μπορεί να φανταστεί κανείς η θετική και η αρνητική πλευρά του ανθρώπου.
ΗΠΑ: Οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι μια πανέμορφη χώρα. Προσπάθησα μάλιστα να ζήσω στη Νέα Υόρκη για έξι μήνες. Είναι στενάχωρο το γεγονός ότι μισούμε αυτήν τη χώρα για πολιτικούς λόγους.
Βαλκάνια: Το μέρος στο οποίο γεννήθηκα και το οποίο αγαπώ παρά την πολυπλοκότητά του. Οσο και αν προσπάθησα, δεν μπόρεσα να γράψω μουσική σε άλλο μέρος εκτός από τα Βαλκάνια.
Σύνορα: Τα επινόησαν οι ανθρώπινες ηγεσίες. Αυτό, λοιπόν, που πρέπει να προσπαθούμε όλοι οι άνθρωποι είναι να «σπρώξουμε» τα προσωπικά μας σύνορα όσο πιο μακριά γίνεται. Είναι το παιχνίδι του ανθρώπινου γένους αυτό. Τα σύνορα δεν έχουν να κάνουν με πολιτική ή γεωγραφία. Είναι η συναισθηματική σου αναφορά. Πρόκειται για συναισθηματικά σύνορα. Αυτό το κατάλαβα, όταν η πατρίδα μου διαιρέθηκε σε έξι κράτη.
Ελλάδα: Βλέπεις; Λες τη λέξη Ελλάδα και χαμογελάς -γέλια. Είναι μία λέξη που με το που ακούγεται όλοι χαμογελούν. Δεν υπάρχουν πολλές χώρες σαν αυτήν.
Ο Γκόραν Μπρέγκοβιτς:
- Εμφανίζεται μαζί με τη Wedding and Funeral Band, στο 15o Sani Festival. Τόπος: Λόφος Σάνης. Ωρα έναρξης: 21.30. Εισιτήριο: 20 ευρώ.
- Μόλις κυκλοφόρησε το τελευταίο του cd με τίτλο «Karmen with a happy end».
- Γεννήθηκε στο Σεράγεβο από Κροάτη πατέρα και Σερβίδα μητέρα.
- Σπούδασε Φιλοσοφία και Κοινωνιολογία.
- Αποβλήθηκε από το σχολείο του, όταν… απαλλοτρίωσε ένα όχημα που ανήκε στο σχολείο.
- Εχει επίσημη σελίδα: www. goranbregovic.co.yu
Monday, July 16, 2007
Ερωτας στο γραφείο
Ερωτεύτηκες στη δουλειά σου; Κακό του κεφαλιού σου. Τι να προσέξεις, τι να αποφύγεις, αλλά και πώς να το τελειώσεις ανώδυνα.
του Οδυσσέα Μητσόπουλου, omitsopoulos@yahoo.gr
Εδώ υπάρχει ένας έρωτας μεγάλος
Κανόνας Νο 1: Δεν πρέπει ποτέ να κάνεις σχέση στο γραφείο. Κανόνας Νο 2: Θα κάνεις σχέση στο γραφείο. Κανόνας Νο 3: Θα το μετανιώσεις. Πικρά. Εξού και όλοι οι Αμερικανοί σύμβουλοι επιχειρήσεων δίνουν την ίδια ρητή εντολή: «Ποτέ μην μπερδεύεις τη δουλειά με τη διασκέδαση». Γιατί απλά δεν υπάρχει χειρότερο συναίσθημα από το να τρακάρεις στο ασανσέρ ή στο φωτοτυπικό με το χτεσινοβραδινό σου... λάθος. Λόγου χάρη, η Χριστίνα παραιτήθηκε από το γραφείο με την επίσημη δικαιολογία πως της προσφέρθηκε μια καλύτερη θέση. Στο τελευταίο της μήνυμα στο mail work της εταιρίας ανακοίνωνε τα της παραίτησής της και τα της -ήδη γνωστής- νέας δουλειάς που βρισκόταν στα σκαριά, με μεγαλύτερες αποδοχές κι ένα bonus νααα, με το συμπάθιο. Θέλεις την αληθινή αιτία; Το Χριστινάκι νταλαβεριζόταν το τελευταίο εξάμηνο με τον Θοδωρή από το λογιστήριο. Καλό παλικάρι ο Θοδωρής, από την Αλεξανδρούπολη νομίζω ήταν φερμένος. Μια σχέση - πρωτοσέλιδο θα την έλεγες, αφού όλα τα γραφεία ξέραμε πότε τσακώνονταν, πότε ήταν στα μέλια, αλλά κι αν θα πήγαιναν μαζί διακοπές το Πάσχα. Τελικά δεν πήγαν, γι' αυτό και η Χριστίνα μάζεψε την κούτα της και τράβηξε γι' αλλού.
Βέβαια, η αποχώρησή της ήταν ακόμη μία υπενθύμιση για την αναμενόμενη έκβαση που έχουν συνήθως τέτοιες σχέσεις. Κατά 99% κάτι στραβώνει στην πορεία, με αποτέλεσμα ένας από τους δύο παίκτες να μαζεύει το κουβαδάκι του και σε άλλη παραλία. Σε σπάνιες περιπτώσεις, η σχέση χαίρει άκρας υγείας, αλλά το ζευγάρι ασφυκτιά τόσο στον ίδιο εργασιακό χώρο, που τελικά -κι αυτοί- χωρίζουν. Εκτός από τα παραπάνω, έχε στο μυαλό σου πως ένα one night stand ή μια κανονική σχέση γραφείου είναι απόλυτα ικανά να βάλουν μπουρλότο στην καριέρα σου. Αξίζει τελικά να τα χάσεις όλα για χάρη ενός wonderbra ή ενός χαμηλοκάβαλου αντρικού τζιν για την απέναντι όχθη;
Ας κρατήσουμε ένα επίπεδο
Αφού θα την κάνεις που θα την κάνεις την κουτσουκέλα σου, τουλάχιστον παίξε το παιχνίδι σωστά. Ο ιδανικός παρτενέρ θα πρέπει να είναι στην ίδια ή σε ελαφρώς ανώτερη βαθμίδα από σένα και να εργάζεται σε εντελώς διαφορετικό αντικείμενο από το δικό σου. Σκέφτηκες το δεξί χέρι του αφεντικού; Πάρ' το αλλιώς. Το ίδιο το αφεντικό μήπως; Τζιζ, καίει. Εκείνον τον ανύπαντρο μελαχρινό από το εμπορικό τμήμα; Τώρα σκέφτεσαι όπως πρέπει. Βέβαια, όσον αφορά τους άντρες της συντροφιάς μας, προς θεού μακριά από τις παντρεμένες. Κίνδυνος θάνατος! Το να σε κυνηγάει στο parking της εταιρίας ένας ζηλιάρης σύζυγος με καραμπίνα δεν είναι κάτι που μπορεί να μπει στο portfolio σου.
Και λίγο τακτ δε βλάπτει
Προς θεού, οι άνθρωποι στη δουλειά σου δεν είναι φίλοι σου -κι αν είναι οι μόνοι που θεωρείς φίλους σου, είναι η ώρα να δεις έναν ψυχολόγο. Απλώς κι αυτοί περιμένουν να πέσει ο μισθός, για να πληρώσουν πιστωτικές και δάνεια. Επίσης, πολλοί από αυτούς δεν έχουν δική τους ζωή και μεταφράζουν τη δική σου ευτυχία σε δικό τους χάλι. Με άλλα λόγια, το να τους τρίβεις το νέο σου έρωτα στα μούτρα είναι μια πρώτης τάξεως αφορμή για να σε μαχαιρώσουν πισώπλατα ευκαιρίας δοθείσης. Πώς μπορείς να προφυλαχθείς από τα κοράκια; Απόφυγε να φλερτάρεις υπερβολικά στο γραφείο. Κόψε κάθε είδους κίνηση που φανερώνει οικειότητα. Ξέρεις τώρα, αγγίγματα στον ώμο, χαμόγελα μέχρι τα αυτιά και πάει λέγοντας. Αν είσαι γυναίκα, μην τολμήσεις να φτιάξεις τη γραβάτα του καλού σου ενώπιον συναδέλφων. Αν πάλι είσαι άνδρας, μην κυκλοφορείς στους διαδρόμους με μελανιές σε λαιμούς και χέρια. Εδώ ξέρουμε παντρεμένα ζευγάρια που έρχονται και φεύγουν ξεχωριστά από τη δουλειά για να μη δίνουν δικαιώματα, εσύ γιατί να μην το κάνεις; Ενα είναι το μόνο σίγουρο. Θα μαθευτεί, όσο καλά και να το κρύψετε. Και οι Ρωσίδες καθαρίστριες έχουν αυτιά.
Για να πέφτουν τα συμβόλαια
Προτού ξεκινήσεις οτιδήποτε πονηρό στο γραφείο, είναι πολύ σοφό να επιβάλεις στο άλλο σου μισό κάποιους κανόνες. Δεν αφήνεις μικροσκοπικά εσώρουχα στα συρτάρια του καλού σου, δεν πετάς καυτά υπονοούμενα στο meeting της Δευτέρας, δε στέλνεις ερωτικά mail. Γιατί, ως γνωστόν, κάθε εργοδότης που σέβεται τον εαυτό του τσεκάρει τι βγαίνει και τι μπαίνει στο inbox της δουλειάς του. Το «κλειδί» σε όλη την υπόθεση είναι να βάζεις από την αρχή τους όρους του παιχνιδιού. Ποιος θέλει να βρεθεί προ εκπλήξεως;
Εξοδος κινδύνου
Πρώτα τα καλά νέα. Είναι εύκολο να λήξεις μια σχέση γραφείου, αρκεί και οι δυο πλευρές να φερθούν πολιτισμένα. Τώρα τα κακά νέα. Αν η απέναντι πλευρά νιώσει θιγμένη, μαύρο φίδι που σ' έφαγε. Εκτός του ότι θα σε κάνει ρόμπα στους άπαντες, θα βρίσκεις καθημερινά διάφορα πάνω στο γραφείο σου. Από κούκλες βουντού, που τόσο σου μοιάζουν, μέχρι ένα κατεστραμμένο laptop -το δικό σου-, αλλά και ολόσωμη γυμνή γιγαντοαφίσα σου στην είσοδο του κτιρίου. Περαστικά.
του Οδυσσέα Μητσόπουλου, omitsopoulos@yahoo.gr
Εδώ υπάρχει ένας έρωτας μεγάλος
Κανόνας Νο 1: Δεν πρέπει ποτέ να κάνεις σχέση στο γραφείο. Κανόνας Νο 2: Θα κάνεις σχέση στο γραφείο. Κανόνας Νο 3: Θα το μετανιώσεις. Πικρά. Εξού και όλοι οι Αμερικανοί σύμβουλοι επιχειρήσεων δίνουν την ίδια ρητή εντολή: «Ποτέ μην μπερδεύεις τη δουλειά με τη διασκέδαση». Γιατί απλά δεν υπάρχει χειρότερο συναίσθημα από το να τρακάρεις στο ασανσέρ ή στο φωτοτυπικό με το χτεσινοβραδινό σου... λάθος. Λόγου χάρη, η Χριστίνα παραιτήθηκε από το γραφείο με την επίσημη δικαιολογία πως της προσφέρθηκε μια καλύτερη θέση. Στο τελευταίο της μήνυμα στο mail work της εταιρίας ανακοίνωνε τα της παραίτησής της και τα της -ήδη γνωστής- νέας δουλειάς που βρισκόταν στα σκαριά, με μεγαλύτερες αποδοχές κι ένα bonus νααα, με το συμπάθιο. Θέλεις την αληθινή αιτία; Το Χριστινάκι νταλαβεριζόταν το τελευταίο εξάμηνο με τον Θοδωρή από το λογιστήριο. Καλό παλικάρι ο Θοδωρής, από την Αλεξανδρούπολη νομίζω ήταν φερμένος. Μια σχέση - πρωτοσέλιδο θα την έλεγες, αφού όλα τα γραφεία ξέραμε πότε τσακώνονταν, πότε ήταν στα μέλια, αλλά κι αν θα πήγαιναν μαζί διακοπές το Πάσχα. Τελικά δεν πήγαν, γι' αυτό και η Χριστίνα μάζεψε την κούτα της και τράβηξε γι' αλλού.
Βέβαια, η αποχώρησή της ήταν ακόμη μία υπενθύμιση για την αναμενόμενη έκβαση που έχουν συνήθως τέτοιες σχέσεις. Κατά 99% κάτι στραβώνει στην πορεία, με αποτέλεσμα ένας από τους δύο παίκτες να μαζεύει το κουβαδάκι του και σε άλλη παραλία. Σε σπάνιες περιπτώσεις, η σχέση χαίρει άκρας υγείας, αλλά το ζευγάρι ασφυκτιά τόσο στον ίδιο εργασιακό χώρο, που τελικά -κι αυτοί- χωρίζουν. Εκτός από τα παραπάνω, έχε στο μυαλό σου πως ένα one night stand ή μια κανονική σχέση γραφείου είναι απόλυτα ικανά να βάλουν μπουρλότο στην καριέρα σου. Αξίζει τελικά να τα χάσεις όλα για χάρη ενός wonderbra ή ενός χαμηλοκάβαλου αντρικού τζιν για την απέναντι όχθη;
Ας κρατήσουμε ένα επίπεδο
Αφού θα την κάνεις που θα την κάνεις την κουτσουκέλα σου, τουλάχιστον παίξε το παιχνίδι σωστά. Ο ιδανικός παρτενέρ θα πρέπει να είναι στην ίδια ή σε ελαφρώς ανώτερη βαθμίδα από σένα και να εργάζεται σε εντελώς διαφορετικό αντικείμενο από το δικό σου. Σκέφτηκες το δεξί χέρι του αφεντικού; Πάρ' το αλλιώς. Το ίδιο το αφεντικό μήπως; Τζιζ, καίει. Εκείνον τον ανύπαντρο μελαχρινό από το εμπορικό τμήμα; Τώρα σκέφτεσαι όπως πρέπει. Βέβαια, όσον αφορά τους άντρες της συντροφιάς μας, προς θεού μακριά από τις παντρεμένες. Κίνδυνος θάνατος! Το να σε κυνηγάει στο parking της εταιρίας ένας ζηλιάρης σύζυγος με καραμπίνα δεν είναι κάτι που μπορεί να μπει στο portfolio σου.
Και λίγο τακτ δε βλάπτει
Προς θεού, οι άνθρωποι στη δουλειά σου δεν είναι φίλοι σου -κι αν είναι οι μόνοι που θεωρείς φίλους σου, είναι η ώρα να δεις έναν ψυχολόγο. Απλώς κι αυτοί περιμένουν να πέσει ο μισθός, για να πληρώσουν πιστωτικές και δάνεια. Επίσης, πολλοί από αυτούς δεν έχουν δική τους ζωή και μεταφράζουν τη δική σου ευτυχία σε δικό τους χάλι. Με άλλα λόγια, το να τους τρίβεις το νέο σου έρωτα στα μούτρα είναι μια πρώτης τάξεως αφορμή για να σε μαχαιρώσουν πισώπλατα ευκαιρίας δοθείσης. Πώς μπορείς να προφυλαχθείς από τα κοράκια; Απόφυγε να φλερτάρεις υπερβολικά στο γραφείο. Κόψε κάθε είδους κίνηση που φανερώνει οικειότητα. Ξέρεις τώρα, αγγίγματα στον ώμο, χαμόγελα μέχρι τα αυτιά και πάει λέγοντας. Αν είσαι γυναίκα, μην τολμήσεις να φτιάξεις τη γραβάτα του καλού σου ενώπιον συναδέλφων. Αν πάλι είσαι άνδρας, μην κυκλοφορείς στους διαδρόμους με μελανιές σε λαιμούς και χέρια. Εδώ ξέρουμε παντρεμένα ζευγάρια που έρχονται και φεύγουν ξεχωριστά από τη δουλειά για να μη δίνουν δικαιώματα, εσύ γιατί να μην το κάνεις; Ενα είναι το μόνο σίγουρο. Θα μαθευτεί, όσο καλά και να το κρύψετε. Και οι Ρωσίδες καθαρίστριες έχουν αυτιά.
Για να πέφτουν τα συμβόλαια
Προτού ξεκινήσεις οτιδήποτε πονηρό στο γραφείο, είναι πολύ σοφό να επιβάλεις στο άλλο σου μισό κάποιους κανόνες. Δεν αφήνεις μικροσκοπικά εσώρουχα στα συρτάρια του καλού σου, δεν πετάς καυτά υπονοούμενα στο meeting της Δευτέρας, δε στέλνεις ερωτικά mail. Γιατί, ως γνωστόν, κάθε εργοδότης που σέβεται τον εαυτό του τσεκάρει τι βγαίνει και τι μπαίνει στο inbox της δουλειάς του. Το «κλειδί» σε όλη την υπόθεση είναι να βάζεις από την αρχή τους όρους του παιχνιδιού. Ποιος θέλει να βρεθεί προ εκπλήξεως;
Εξοδος κινδύνου
Πρώτα τα καλά νέα. Είναι εύκολο να λήξεις μια σχέση γραφείου, αρκεί και οι δυο πλευρές να φερθούν πολιτισμένα. Τώρα τα κακά νέα. Αν η απέναντι πλευρά νιώσει θιγμένη, μαύρο φίδι που σ' έφαγε. Εκτός του ότι θα σε κάνει ρόμπα στους άπαντες, θα βρίσκεις καθημερινά διάφορα πάνω στο γραφείο σου. Από κούκλες βουντού, που τόσο σου μοιάζουν, μέχρι ένα κατεστραμμένο laptop -το δικό σου-, αλλά και ολόσωμη γυμνή γιγαντοαφίσα σου στην είσοδο του κτιρίου. Περαστικά.
Λίγη ειλικρίνεια βλάπτει
Της Σόνιας Ταλαντινού
Ο Γάλλος νοβελίστας Jean Giraudoux είπε ότι «το μυστικό της επιτυχίας είναι η ειλικρίνεια». Ο γλυκός μου δεν μπορούσε να προβλέψει σε τι κόσμο θα ζούσαμε σήμερα. Εναν ακόμη ν' ακούσω να μιλάει για ειλικρίνεια κι εγώ δεν ξέρω τι θα κάνω. Που μάλλον ξέρω, δηλαδή, αλλά εσείς θα το μάθετε από τις εφημερίδες.
Δεν ξέρω αν η ειλικρίνεια αποτελεί μυστικό για την επιτυχία, ξέρω, όμως, πως με τα ψέματα πας μπροστά και όλοι σε αγαπάνε. Προσωρινά και ψεύτικα. Εστω. Σε εποχές που η μοναξιά θερίζει, ακόμη κι αυτό μπορεί να αποτελεί όαση. Ολοι μιλάνε για ειλικρίνεια. Και δεν το συζητώ, σε βάθος χρόνου ο ειλικρινής βγαίνει συνήθως κερδισμένος, αλλά στην καθημερινότητα αποδεικνύεται πολλάκις μ... ς με περικεφαλαία.
Σε κοιτάει στα μάτια, δείχνει πως λιώνει, προσπαθεί να σε «ρίξει», αλλά στο σπίτι ξεχνάει πως έχει αφήσει μια αρραβωνιάρα και μέλλουσα σύζυγο. Αποτέλεσμα; Μπορεί το κάστρο -εσύ- να μην πέσει, αλλά πάντα υπάρχει το επόμενο, που θα αποτελέσει και το δεκανίκι στην προσωπική του δυστυχία.
Ρωτούν την άποψή σου στη δουλειά για ένα κόνσεπτ. Εσύ το σιχαίνεσαι και μαζί με αυτό και το συνάδελφο που το σκέφτηκε. Συναινείς και οι εργασίες προχωράνε κανονικά. Αποτέλεσμα; Παίρνεις προαγωγή, γιατί συμφωνείς με το αφεντικό.
Είσαι χάλια, το ξέρεις, ρωτάς πώς δείχνεις και όλοι λένε τα καλύτερα. Αποτέλεσμα; Είτε ξαναφοράς εκείνο το χάλια φόρεμα που σε δείχνει σαν τη Μαρία Φαραντούρη είτε ξαναχτενίζεσαι σαν τον Μπομπ Μάρλεϊ και καμαρώνεις σαν το γύφτικο σκεπάρνι.
Σου λέει πως εκτιμάει την ειλικρίνεια κι έχει βαρεθεί το ψέμα. Του λες «σ' αγαπώ» ή κάτι παρεμφερές, για να μην τρομάξει -ξέρετε, αυτοί σήμερα τρομάζουν κι εύκολα. Αποτέλεσμα; Την κάνει με ελαφρά πηδηματάκια από το σκηνικό.
Λες σε μια φίλη ότι πράττει σωστά με τη λάθος επιλογή της -αφού σε ρώτησε, δεν πήρες μόνος σου το λόγο, ενώ έχεις άλλη άποψη. Κι αν την πεις είτε θα μαλώσετε είτε θα σε παρεξηγήσει. Αποτέλεσμα; Την πατάει κι εσύ από μέσα σου χαίρεσαι που είχες δίκιο στην αρχική σου εκτίμηση. Ναι, αλλά δεν είσαι σωστή φίλη.
Προχθές που ήμουν με μια παρέα στην παραλία και περιέργως είχε πέσει σιγή -σπάνιο φαινόμενο για εμάς που δεν μπορούμε να σταθούμε διακριτικά πουθενά- αναρωτήθηκα φωναχτά πώς θα ήταν αν κάτι τέτοιες στιγμές έβγαιναν αυτόματα bubbles πάνω από τα κεφάλια μας κι έγραφαν τι σκέφτεται ο καθένας. Μόλις το άκουσε αυτό η ομήγυρη, πάγωσε για δευτερόλεπτα. Ούτε που θέλω να φανταστώ τι σκέψεις περνούσαν από το κεφάλι του καθένα, τις οποίες δεν πρόκειται ποτέ να μοιραστούν και με κανένα. Ολοι αυτοί, όμως, εν ευθέτω χρόνω θα απαιτήσουν ειλικρίνεια.
Πόσοι, όμως, μπορούν να την αντέξουν, αλήθεια; Σε κάποια στιγμή της ζωής μου ήμουν τόσο ειλικρινής που ακόμα το μετανιώνω. Το συγκεκριμένο. Οταν πέρασε το σοκ και μαζί του τα χρόνια και άρχισα να ξαναγίνομαι ειλικρινής, το πλήρωσα αλλεπάλληλα, αλλά παράλληλα έμαθα ότι αυτά που αξίζουν στη ζωή τα πληρώνεις ακριβά. Οχι από κάποια θεία τιμωρία, αλλά για να μάθεις να τα εκτιμάς.
Σε μια πρόσφατη συζήτηση ανέφερα σε κάποιον ότι όταν συναντάμε ανθρώπους στη ζωή που μας εκνευρίζουν, είναι γιατί έχουν κάτι δικό μας. Αυτό που δεν μπορούμε να δούμε πάνω μας και το κατακρίνουμε στον άλλον είναι δικό μας ελάττωμα. Δεν έδειξε να το κατάλαβε και ούτε και που το περίμενα, για να πω την αλήθεια. Το πρώτο μάλιστα παράδειγμα που χρησιμοποίησε ήταν αυτό περί ειλκρίνειας. Τυχαίο; Μερικοί άνθρωποι είναι τόσο κλειστοί, που αρνούνται να είναι ειλικρινείς με τον εαυτό τους. Από εκεί ξεκινάνε όλα. Η ειλικρίνεια, αγάπη μου, είναι το δώρο της αυτογνωσίας.
Ο Γάλλος νοβελίστας Jean Giraudoux είπε ότι «το μυστικό της επιτυχίας είναι η ειλικρίνεια». Ο γλυκός μου δεν μπορούσε να προβλέψει σε τι κόσμο θα ζούσαμε σήμερα. Εναν ακόμη ν' ακούσω να μιλάει για ειλικρίνεια κι εγώ δεν ξέρω τι θα κάνω. Που μάλλον ξέρω, δηλαδή, αλλά εσείς θα το μάθετε από τις εφημερίδες.
Δεν ξέρω αν η ειλικρίνεια αποτελεί μυστικό για την επιτυχία, ξέρω, όμως, πως με τα ψέματα πας μπροστά και όλοι σε αγαπάνε. Προσωρινά και ψεύτικα. Εστω. Σε εποχές που η μοναξιά θερίζει, ακόμη κι αυτό μπορεί να αποτελεί όαση. Ολοι μιλάνε για ειλικρίνεια. Και δεν το συζητώ, σε βάθος χρόνου ο ειλικρινής βγαίνει συνήθως κερδισμένος, αλλά στην καθημερινότητα αποδεικνύεται πολλάκις μ... ς με περικεφαλαία.
Σε κοιτάει στα μάτια, δείχνει πως λιώνει, προσπαθεί να σε «ρίξει», αλλά στο σπίτι ξεχνάει πως έχει αφήσει μια αρραβωνιάρα και μέλλουσα σύζυγο. Αποτέλεσμα; Μπορεί το κάστρο -εσύ- να μην πέσει, αλλά πάντα υπάρχει το επόμενο, που θα αποτελέσει και το δεκανίκι στην προσωπική του δυστυχία.
Ρωτούν την άποψή σου στη δουλειά για ένα κόνσεπτ. Εσύ το σιχαίνεσαι και μαζί με αυτό και το συνάδελφο που το σκέφτηκε. Συναινείς και οι εργασίες προχωράνε κανονικά. Αποτέλεσμα; Παίρνεις προαγωγή, γιατί συμφωνείς με το αφεντικό.
Είσαι χάλια, το ξέρεις, ρωτάς πώς δείχνεις και όλοι λένε τα καλύτερα. Αποτέλεσμα; Είτε ξαναφοράς εκείνο το χάλια φόρεμα που σε δείχνει σαν τη Μαρία Φαραντούρη είτε ξαναχτενίζεσαι σαν τον Μπομπ Μάρλεϊ και καμαρώνεις σαν το γύφτικο σκεπάρνι.
Σου λέει πως εκτιμάει την ειλικρίνεια κι έχει βαρεθεί το ψέμα. Του λες «σ' αγαπώ» ή κάτι παρεμφερές, για να μην τρομάξει -ξέρετε, αυτοί σήμερα τρομάζουν κι εύκολα. Αποτέλεσμα; Την κάνει με ελαφρά πηδηματάκια από το σκηνικό.
Λες σε μια φίλη ότι πράττει σωστά με τη λάθος επιλογή της -αφού σε ρώτησε, δεν πήρες μόνος σου το λόγο, ενώ έχεις άλλη άποψη. Κι αν την πεις είτε θα μαλώσετε είτε θα σε παρεξηγήσει. Αποτέλεσμα; Την πατάει κι εσύ από μέσα σου χαίρεσαι που είχες δίκιο στην αρχική σου εκτίμηση. Ναι, αλλά δεν είσαι σωστή φίλη.
Προχθές που ήμουν με μια παρέα στην παραλία και περιέργως είχε πέσει σιγή -σπάνιο φαινόμενο για εμάς που δεν μπορούμε να σταθούμε διακριτικά πουθενά- αναρωτήθηκα φωναχτά πώς θα ήταν αν κάτι τέτοιες στιγμές έβγαιναν αυτόματα bubbles πάνω από τα κεφάλια μας κι έγραφαν τι σκέφτεται ο καθένας. Μόλις το άκουσε αυτό η ομήγυρη, πάγωσε για δευτερόλεπτα. Ούτε που θέλω να φανταστώ τι σκέψεις περνούσαν από το κεφάλι του καθένα, τις οποίες δεν πρόκειται ποτέ να μοιραστούν και με κανένα. Ολοι αυτοί, όμως, εν ευθέτω χρόνω θα απαιτήσουν ειλικρίνεια.
Πόσοι, όμως, μπορούν να την αντέξουν, αλήθεια; Σε κάποια στιγμή της ζωής μου ήμουν τόσο ειλικρινής που ακόμα το μετανιώνω. Το συγκεκριμένο. Οταν πέρασε το σοκ και μαζί του τα χρόνια και άρχισα να ξαναγίνομαι ειλικρινής, το πλήρωσα αλλεπάλληλα, αλλά παράλληλα έμαθα ότι αυτά που αξίζουν στη ζωή τα πληρώνεις ακριβά. Οχι από κάποια θεία τιμωρία, αλλά για να μάθεις να τα εκτιμάς.
Σε μια πρόσφατη συζήτηση ανέφερα σε κάποιον ότι όταν συναντάμε ανθρώπους στη ζωή που μας εκνευρίζουν, είναι γιατί έχουν κάτι δικό μας. Αυτό που δεν μπορούμε να δούμε πάνω μας και το κατακρίνουμε στον άλλον είναι δικό μας ελάττωμα. Δεν έδειξε να το κατάλαβε και ούτε και που το περίμενα, για να πω την αλήθεια. Το πρώτο μάλιστα παράδειγμα που χρησιμοποίησε ήταν αυτό περί ειλκρίνειας. Τυχαίο; Μερικοί άνθρωποι είναι τόσο κλειστοί, που αρνούνται να είναι ειλικρινείς με τον εαυτό τους. Από εκεί ξεκινάνε όλα. Η ειλικρίνεια, αγάπη μου, είναι το δώρο της αυτογνωσίας.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΒΟΓΛΗΣ
Είναι η μοναδική θεατρική παράσταση φέτος που τιμά τον Νίκο Καζαντζάκη, με αφορμή το χαρακτηρισμό του 2007 ως «Ετους Καζαντζάκη». Η επιλογή του ΔΗΠΕΘΕ Κρήτης να ανεβάσει τον «Καπετάν Μιχάλη», τιμώντας έτσι με τον τρόπο του το μεγάλο Κρητικό συγγραφέα δε στάθηκε έκπληξη. Αλλωστε, το ΔΗΠΕΘΕΚ τα τελευταία χρόνια προτιμά έργα κρητικής λογοτεχνίας, έχοντας ήδη παρουσιάσει Χορτάτση, Κορνάρο κ.τ.λ.
της Χάιδως Σκανδύλα, chskandyla@ekdotiki.gr
Μία ανάσα πριν από την πρεμιέρα του έργου, το «Sunday» εντόπισε τo σκηνοθέτη της παράστασης, Γιάννη Βόγλη, στα Χανιά για μια σύντομη τηλεφωνική συνομιλία μαζί του. Παρά τα 1.000 και κάτι χιλιόμετρα που μας χώριζαν, είχα ολοζώντανη μπροστά μου την εικόνα του φτασμένου ηθοποιού, αλλά και του αέναου μαθητή που σκύβει με πάθος και σεβασμό πάνω στα ιερά κείμενα.
Πόσο εύκολη ήταν η μεταφορά του μυθιστορήματος στο σανίδι;
Η διασκευή του Κωνσταντίνου Κολώτα, φιλόλογου, αλλά και ανθρώπου του θεάτρου -υπήρξε και πρόεδρος του Θεατρικού Οργανισμού Κύπρου και έχει κάνει πολλές μεταφράσεις αρχαίου δράματος- ήταν πάρα πολύ υπεύθυνη και κυρίως κράτησε δραματουργικά τη δομή της αρχαίας τραγωδίας. Αυτό το θεωρώ πάρα πολύ σημαντικό. Το ότι κράτησε, δηλαδή, τον κορμό της ιστορίας και όχι τα ηθογραφικά στοιχεία. Τη σύγκρουση των ηρώων και τις δομές της τραγωδίας τους. Βλέπετε, οι ήρωες του Καζαντζάκη, όπως και στο αρχαίο δράμα, ξεπερνούν το μέσο όρο του κοινού ανθρώπου, περνούν την οριακή γραμμή και αγγίζουν το τραγικό.
Εχετε παίξει τον Καπετάν Μιχάλη και στο παρελθόν... Ναι, και για να τα καταφέρω είχα πάει στην Κρήτη και είχα μελετήσει πάρα πολύ όχι μόνο τη λαλιά της, αλλά και την ψυχή της.
Πώς μελετά κανείς την ψυχή της Κρήτης, κ. Βόγλη; Ζώντας μαζί της. Και ζώντας επί της ουσίας. Οχι, απλώς βλέποντας τους ανθρώπους ως θέμα, αλλά κάνοντας σχέσεις μαζί τους, μιλώντας, φιλοσοφώντας και γνωρίζοντάς τους σε βάθος. Δεν είναι εύκολη ράτσα. Κρύβουν πολλά, γι' αυτό και πρέπει να σε αποδεχτούν, για να ανοίξουν τις πόρτες. Πέρα από την απλοχεριά και τη φιλοξενία τους, στο βάθος είναι άνθρωποι όχι κλειστοί, αλλά φυλάνε τις σκέψεις τους μόνο για εκείνους που εμπιστεύονται.
Ποιες παραμέτρους λάβατε υπόψη σας για τη διανομή και τη σκηνοθετική προσέγγιση της παράστασης; Η επιλογή των ηθοποιών έγινε με πολύ μεγάλη προσοχή. Εμπιστεύτηκα το ρόλο του Καπετάν Μιχάλη στον Νίκο Βερλέκη, γιατί πιστεύω ότι έχει φτάσει και στην κατάλληλη ηλικία και έχει πια διανύσει μια διαδρομή. Ηρθε η στιγμή να επωμιστεί ένα ρόλο σαν αυτόν. Και είναι και πάρα πολύ καλός. Εξάλλου, ο Νίκος είναι παντρεμένος με Κρητικιά και βρίσκεται πολύ κοντά στην κρητική ψυχολογία. Δε χρειάστηκε να κάνει τη δική μου διαδρομή για να φτάσει εδώ.
Στα χνάρια της αρχαίας τραγωδίας
Ο λόγος του Καζαντζάκη είναι ιδιαίτερος. Συναντήσατε κάποιες ιδιαίτερες δυσκολίες; Ο λόγος του έχει ένα εσωτερικό ρυθμό, ουσιαστικά κρατά το δεκαπεντασύλλαβο. Ετσι, όλη η δομή, η προσέγγιση, ακόμη και το σκηνικό, είναι τελείως αφαιρετικά. Συγκεκριμένα, το σκηνικό είναι ένα κομμάτι τοίχου του κάστρου με μία πύλη κεντρικά. Δύο παράπλευρες μικρότερες πύλες που οδηγούν σε έναν κύκλο, όπου είναι η πλατεία και το αλώνι και θα μπορούσε να ιδωθεί σαν την ορχήστρα του αρχαίου θεάτρου. Πάνω είναι ζωγραφισμένος χωρίς να φαίνεται έντονα ο δίσκος της Φαιστού. Ετσι συνδέεται η αρχαιότητα με το σήμερα. Η σκηνοθετική μου προσέγγιση, λοιπόν, είναι αυτή που ταιριάζει σ' ένα αρχαίο δράμα -πολύ λιτή, με πολλή δουλειά πάνω στο λόγο και τις συγκρούσεις των ηρώων. Εχει φοβερές δυσκολίες εξαιτίας του λόγου του Καζαντζάκη και εξαιτίας του μεγέθους των σχέσεων και των συγκρούσεων των ηρώων.
Θέλετε να μας μιλήσετε για την κύρια σύγκρουση, εκείνη ανάμεσα στον Καπετάν Μιχάλη και τον Νουρήμπεη; Ο Καζαντζάκης, ως γνήσιο γέννημα θρέμμα της Κρήτης, είχε προβλέψει συμβολικά, χωρίς να υπογραμμίζει το σύμβολο, είχε δει ή οραματιστεί ότι η συμφιλίωση των δύο λαών είναι δυνατή. Ενώ ο Καπετάν Μιχάλης και ο Νουρήμπεης είναι εχθροί -κατακτητής και κατακτημένος-, υπάρχει αναγνώριση του ύψους, του μεγέθους τους ενός από τον άλλον. Γίνονται αδερφοχτοί - αυτό είναι μια μορφή δέσμευσης και αναγνώρισης της αξίας του άλλου. Βεβαίως, οι συνθήκες είναι τέτοιες που τους αναγκάζουν να συγκρουστούν, αλλά με ένα μεγαλειώδη τρόπο. Εγώ το χαρακτηρίζω «ελεγεία προς την ελευθερία», ελευθερία όχι μόνο της πατρίδας, αλλά και του εσωτερικού κόσμου. Γιατί ο Καπετάν Μιχάλης παραβιάζοντας τις αρχές του περνά την οριακή γραμμή και αποφασίζει ο ίδιος να οδεύσει προς το θάνατο, αναζητώντας τη δική του ελευθερία.
Ομως, υπάρχουν κι άλλες συγκρούσεις. Ο Πολυξύγκης, κι αυτός καπετάνιος, είναι το αντίθετο του Καπετάν Μιχάλη - χαίρεται τη ζωή, ενώ ο ήρωάς μας τη στερείται, την αρνείται. Ακόμη, η σύγκρουση που διαπερνά ολόκληρο το έργο και χαρακτηρίζει το σύνολο των έργων του Καζαντζάκη -από τη μία το πνεύμα και από την άλλη το ένστικτο.
Πώς σχολιάζετε το γεγονός ότι ο Καζαντζάκης επικρίθηκε σφοδρότατα για τον «Καπετάν Μιχάλη» όταν τον δημοσίευσε; Σε αυτόν τον τόπο κανείς δε διαβάζει προσεκτικά τους μεγάλους συγγραφείς. Κανείς δεν τους μελετά. Απλώς πολύ εύκολα δίνουμε χαρακτηρισμούς, όπως «ξεπερασμένος», «μεγαλόστομος», «υπεράνθρωπος», χωρίς να ψάξουμε επί της ουσίας. Αυτήν τη στιγμή ο Καζαντζάκης θεωρείται από τα μεγαλύτερα φιλοσοφικά κεφάλαια, έχει μεταφραστεί σε όλες τις γλώσσες του κόσμου, υπάρχουν 250 έδρες σε πανεπιστήμια. Αυτό εμείς το αγνοούμε και το απαξιώνουμε. Ο,τι θέλει και λίγο κόπο, ό,τι μας προβληματίζει, το ονομάζουμε ξεπερασμένο και ξεμπερδεύουμε μαζί του, για να ασχοληθούμε με τα ευτελή. Οι άνθρωποι που λένε αλήθεια και κοιτάζουν μπροστά πάντα είναι επικίνδυνοι για το κατεστημένο. Σε κάθε εποχή. Ομως, η αλήθεια δε σκεπάζεται.
Τι κάνει τον Καζαντζάκη τόσο μεγάλο; Ενας συγγραφέας που φτάνει στο απόφθεγμα «δεν πιστεύω τίποτα, δε φοβάμαι τίποτα, είμαι ελεύθερος» ξέρεις τι διαδρομή έχει κάνει μέσα στο λαβύρινθο του εσωτερικού του κόσμου; Είμαστε σκλάβοι οι περισσότεροι άνθρωποι, και μικροί, σαν μυρμηγκάκια, έτσι όπως λέει και ο ίδιος στην «Ασκητική». Αν δεν ξεπεράσουμε αυτήν τη μικροψυχία την οποία μας δημιουργεί το περιβάλλον και γενικότερα ο μεταμοντερνισμός, δε θα μπορέσουμε να φτάσουμε ποτέ σε ουσιαστικές ανατάσεις ψυχής και πνεύματος.
Αυτό κάνει άλλωστε και το θέατρο... Ε, βέβαια, αυτός είναι ο ρόλος του. Αλλά όχι με ευσεβή έργα.
Σταθμοί της ζωής του:
- Ο Γιάννης Βόγλης έπαιξε ο ίδιος τον Καπετάν Μιχάλη το 1983, σε μία παράσταση του θεατρικού οργανισμού που είχε τότε, την «Ανατολή». Πριν από αυτόν, το ρόλο του Κρητικού παλικαριού είχε υποδυθεί ο Μάνος Κατράκης, του οποίου μάλιστα ζήτησε τη σύμφωνη γνώμη, «την ευλογία» για να τον αναλάβει ο ίδιος. Στην τωρινή παράσταση εκτός από σκηνοθέτης είναι και ο Σήφακας, ο πατέρας του Καπετάν Μιχάλη.
-Κάνει 45 χρόνια θέατρο και σκοπεύει να συνεχίσει για πολλά ακόμη.
-Κατάγεται από την Ιωνία. Αλλά έχει μια προσφυγική σχέση με την Κρήτη, όπως την ονομάζει ο ίδιος, από την πλευρά του παππού του.
- Σε ηλικία 6-7 ετών πρωτοείδε θέατρο, μία παράσταση με τον Αιμ. Βεάκη και τον Παππά. Η πρώτη του συνειδητοποιημένη παράσταση, στην οποία έφηβος πια κατάλαβε ότι μπήκε μέσα του ο σπόρος του θεάτρου, ήταν ο «Προμηθέας δεσμώτης» με τον Κατράκη.
-Η ταινία «Το χώμα βάφτηκε κόκκινο» ήταν η αφορμή που τον «ξαναγύρισε» στην Ελλάδα από το εξωτερικό, όπου είχε πάει να «επιδιώξει» μια διεθνή καριέρα.
-Το χειμώνα θα τον δούμε στην «Τρικυμία» του Σέξπιρ ως Πρόσπερο, σε μία παραγωγή του Εθνικού Θεάτρου.
Είπε για το θέατρο:
- «Η δύναμη του αρχαίου δράματος είναι μεγάλη, αρκεί να μην ασχημονούμε στο κείμενο. Οταν γίνεται αυτό, οι συγγραφείς μας εκδικούνται».
- «Εχει προχωρήσει, αλλά σε περιπτώσεις έχει και ξεστρατίσει. Η αναζήτηση νέων δρόμων είναι πάντα μέσα στους σκοπούς του θεάτρου. Αλλά θέλει πολύ μεστή σκέψη. Είναι παρήγορο το ότι έχει περάσει πια στους ηθοποιούς - σκηνοθέτες. Είναι κάτι ζωντανό και εξελίσσεται, δεν είναι κάτι στατικό που μπορεί να φορεθεί σαν ρούχο».
- «Το να μιμηθείς ένα αυτιστικό άτομο δεν είναι πολύ δύσκολο - ο σκοπός είναι να το κάνεις αυτό τέχνη».
- «Δεν έχουμε να ζηλέψουμε τίποτε από το θέατρο άλλων ευρωπαϊκών χωρών».
info: H παράσταση, στην οποία παίζουν ακόμη οι Νίκος Δαδινόπουλος, Γιάννης Καλατζόπουλος, Μαριάννα Πολυχρονίδη και άλλοι ηθοποιοί, παρουσιάζεται στο Θέατρο Κήπου (Ν. Γερμανού 1, τηλ. 2310 256775) την Τρίτη, την Τετάρτη και την Πέμπτη (17-19/7), στις 21.15. Η μουσική της φέρει τις υπογραφές του Βασίλη Σκουλά και του Λουδοβίκου των Ανωγείων.
της Χάιδως Σκανδύλα, chskandyla@ekdotiki.gr
Μία ανάσα πριν από την πρεμιέρα του έργου, το «Sunday» εντόπισε τo σκηνοθέτη της παράστασης, Γιάννη Βόγλη, στα Χανιά για μια σύντομη τηλεφωνική συνομιλία μαζί του. Παρά τα 1.000 και κάτι χιλιόμετρα που μας χώριζαν, είχα ολοζώντανη μπροστά μου την εικόνα του φτασμένου ηθοποιού, αλλά και του αέναου μαθητή που σκύβει με πάθος και σεβασμό πάνω στα ιερά κείμενα.
Πόσο εύκολη ήταν η μεταφορά του μυθιστορήματος στο σανίδι;
Η διασκευή του Κωνσταντίνου Κολώτα, φιλόλογου, αλλά και ανθρώπου του θεάτρου -υπήρξε και πρόεδρος του Θεατρικού Οργανισμού Κύπρου και έχει κάνει πολλές μεταφράσεις αρχαίου δράματος- ήταν πάρα πολύ υπεύθυνη και κυρίως κράτησε δραματουργικά τη δομή της αρχαίας τραγωδίας. Αυτό το θεωρώ πάρα πολύ σημαντικό. Το ότι κράτησε, δηλαδή, τον κορμό της ιστορίας και όχι τα ηθογραφικά στοιχεία. Τη σύγκρουση των ηρώων και τις δομές της τραγωδίας τους. Βλέπετε, οι ήρωες του Καζαντζάκη, όπως και στο αρχαίο δράμα, ξεπερνούν το μέσο όρο του κοινού ανθρώπου, περνούν την οριακή γραμμή και αγγίζουν το τραγικό.
Εχετε παίξει τον Καπετάν Μιχάλη και στο παρελθόν... Ναι, και για να τα καταφέρω είχα πάει στην Κρήτη και είχα μελετήσει πάρα πολύ όχι μόνο τη λαλιά της, αλλά και την ψυχή της.
Πώς μελετά κανείς την ψυχή της Κρήτης, κ. Βόγλη; Ζώντας μαζί της. Και ζώντας επί της ουσίας. Οχι, απλώς βλέποντας τους ανθρώπους ως θέμα, αλλά κάνοντας σχέσεις μαζί τους, μιλώντας, φιλοσοφώντας και γνωρίζοντάς τους σε βάθος. Δεν είναι εύκολη ράτσα. Κρύβουν πολλά, γι' αυτό και πρέπει να σε αποδεχτούν, για να ανοίξουν τις πόρτες. Πέρα από την απλοχεριά και τη φιλοξενία τους, στο βάθος είναι άνθρωποι όχι κλειστοί, αλλά φυλάνε τις σκέψεις τους μόνο για εκείνους που εμπιστεύονται.
Ποιες παραμέτρους λάβατε υπόψη σας για τη διανομή και τη σκηνοθετική προσέγγιση της παράστασης; Η επιλογή των ηθοποιών έγινε με πολύ μεγάλη προσοχή. Εμπιστεύτηκα το ρόλο του Καπετάν Μιχάλη στον Νίκο Βερλέκη, γιατί πιστεύω ότι έχει φτάσει και στην κατάλληλη ηλικία και έχει πια διανύσει μια διαδρομή. Ηρθε η στιγμή να επωμιστεί ένα ρόλο σαν αυτόν. Και είναι και πάρα πολύ καλός. Εξάλλου, ο Νίκος είναι παντρεμένος με Κρητικιά και βρίσκεται πολύ κοντά στην κρητική ψυχολογία. Δε χρειάστηκε να κάνει τη δική μου διαδρομή για να φτάσει εδώ.
Στα χνάρια της αρχαίας τραγωδίας
Ο λόγος του Καζαντζάκη είναι ιδιαίτερος. Συναντήσατε κάποιες ιδιαίτερες δυσκολίες; Ο λόγος του έχει ένα εσωτερικό ρυθμό, ουσιαστικά κρατά το δεκαπεντασύλλαβο. Ετσι, όλη η δομή, η προσέγγιση, ακόμη και το σκηνικό, είναι τελείως αφαιρετικά. Συγκεκριμένα, το σκηνικό είναι ένα κομμάτι τοίχου του κάστρου με μία πύλη κεντρικά. Δύο παράπλευρες μικρότερες πύλες που οδηγούν σε έναν κύκλο, όπου είναι η πλατεία και το αλώνι και θα μπορούσε να ιδωθεί σαν την ορχήστρα του αρχαίου θεάτρου. Πάνω είναι ζωγραφισμένος χωρίς να φαίνεται έντονα ο δίσκος της Φαιστού. Ετσι συνδέεται η αρχαιότητα με το σήμερα. Η σκηνοθετική μου προσέγγιση, λοιπόν, είναι αυτή που ταιριάζει σ' ένα αρχαίο δράμα -πολύ λιτή, με πολλή δουλειά πάνω στο λόγο και τις συγκρούσεις των ηρώων. Εχει φοβερές δυσκολίες εξαιτίας του λόγου του Καζαντζάκη και εξαιτίας του μεγέθους των σχέσεων και των συγκρούσεων των ηρώων.
Θέλετε να μας μιλήσετε για την κύρια σύγκρουση, εκείνη ανάμεσα στον Καπετάν Μιχάλη και τον Νουρήμπεη; Ο Καζαντζάκης, ως γνήσιο γέννημα θρέμμα της Κρήτης, είχε προβλέψει συμβολικά, χωρίς να υπογραμμίζει το σύμβολο, είχε δει ή οραματιστεί ότι η συμφιλίωση των δύο λαών είναι δυνατή. Ενώ ο Καπετάν Μιχάλης και ο Νουρήμπεης είναι εχθροί -κατακτητής και κατακτημένος-, υπάρχει αναγνώριση του ύψους, του μεγέθους τους ενός από τον άλλον. Γίνονται αδερφοχτοί - αυτό είναι μια μορφή δέσμευσης και αναγνώρισης της αξίας του άλλου. Βεβαίως, οι συνθήκες είναι τέτοιες που τους αναγκάζουν να συγκρουστούν, αλλά με ένα μεγαλειώδη τρόπο. Εγώ το χαρακτηρίζω «ελεγεία προς την ελευθερία», ελευθερία όχι μόνο της πατρίδας, αλλά και του εσωτερικού κόσμου. Γιατί ο Καπετάν Μιχάλης παραβιάζοντας τις αρχές του περνά την οριακή γραμμή και αποφασίζει ο ίδιος να οδεύσει προς το θάνατο, αναζητώντας τη δική του ελευθερία.
Ομως, υπάρχουν κι άλλες συγκρούσεις. Ο Πολυξύγκης, κι αυτός καπετάνιος, είναι το αντίθετο του Καπετάν Μιχάλη - χαίρεται τη ζωή, ενώ ο ήρωάς μας τη στερείται, την αρνείται. Ακόμη, η σύγκρουση που διαπερνά ολόκληρο το έργο και χαρακτηρίζει το σύνολο των έργων του Καζαντζάκη -από τη μία το πνεύμα και από την άλλη το ένστικτο.
Πώς σχολιάζετε το γεγονός ότι ο Καζαντζάκης επικρίθηκε σφοδρότατα για τον «Καπετάν Μιχάλη» όταν τον δημοσίευσε; Σε αυτόν τον τόπο κανείς δε διαβάζει προσεκτικά τους μεγάλους συγγραφείς. Κανείς δεν τους μελετά. Απλώς πολύ εύκολα δίνουμε χαρακτηρισμούς, όπως «ξεπερασμένος», «μεγαλόστομος», «υπεράνθρωπος», χωρίς να ψάξουμε επί της ουσίας. Αυτήν τη στιγμή ο Καζαντζάκης θεωρείται από τα μεγαλύτερα φιλοσοφικά κεφάλαια, έχει μεταφραστεί σε όλες τις γλώσσες του κόσμου, υπάρχουν 250 έδρες σε πανεπιστήμια. Αυτό εμείς το αγνοούμε και το απαξιώνουμε. Ο,τι θέλει και λίγο κόπο, ό,τι μας προβληματίζει, το ονομάζουμε ξεπερασμένο και ξεμπερδεύουμε μαζί του, για να ασχοληθούμε με τα ευτελή. Οι άνθρωποι που λένε αλήθεια και κοιτάζουν μπροστά πάντα είναι επικίνδυνοι για το κατεστημένο. Σε κάθε εποχή. Ομως, η αλήθεια δε σκεπάζεται.
Τι κάνει τον Καζαντζάκη τόσο μεγάλο; Ενας συγγραφέας που φτάνει στο απόφθεγμα «δεν πιστεύω τίποτα, δε φοβάμαι τίποτα, είμαι ελεύθερος» ξέρεις τι διαδρομή έχει κάνει μέσα στο λαβύρινθο του εσωτερικού του κόσμου; Είμαστε σκλάβοι οι περισσότεροι άνθρωποι, και μικροί, σαν μυρμηγκάκια, έτσι όπως λέει και ο ίδιος στην «Ασκητική». Αν δεν ξεπεράσουμε αυτήν τη μικροψυχία την οποία μας δημιουργεί το περιβάλλον και γενικότερα ο μεταμοντερνισμός, δε θα μπορέσουμε να φτάσουμε ποτέ σε ουσιαστικές ανατάσεις ψυχής και πνεύματος.
Αυτό κάνει άλλωστε και το θέατρο... Ε, βέβαια, αυτός είναι ο ρόλος του. Αλλά όχι με ευσεβή έργα.
Σταθμοί της ζωής του:
- Ο Γιάννης Βόγλης έπαιξε ο ίδιος τον Καπετάν Μιχάλη το 1983, σε μία παράσταση του θεατρικού οργανισμού που είχε τότε, την «Ανατολή». Πριν από αυτόν, το ρόλο του Κρητικού παλικαριού είχε υποδυθεί ο Μάνος Κατράκης, του οποίου μάλιστα ζήτησε τη σύμφωνη γνώμη, «την ευλογία» για να τον αναλάβει ο ίδιος. Στην τωρινή παράσταση εκτός από σκηνοθέτης είναι και ο Σήφακας, ο πατέρας του Καπετάν Μιχάλη.
-Κάνει 45 χρόνια θέατρο και σκοπεύει να συνεχίσει για πολλά ακόμη.
-Κατάγεται από την Ιωνία. Αλλά έχει μια προσφυγική σχέση με την Κρήτη, όπως την ονομάζει ο ίδιος, από την πλευρά του παππού του.
- Σε ηλικία 6-7 ετών πρωτοείδε θέατρο, μία παράσταση με τον Αιμ. Βεάκη και τον Παππά. Η πρώτη του συνειδητοποιημένη παράσταση, στην οποία έφηβος πια κατάλαβε ότι μπήκε μέσα του ο σπόρος του θεάτρου, ήταν ο «Προμηθέας δεσμώτης» με τον Κατράκη.
-Η ταινία «Το χώμα βάφτηκε κόκκινο» ήταν η αφορμή που τον «ξαναγύρισε» στην Ελλάδα από το εξωτερικό, όπου είχε πάει να «επιδιώξει» μια διεθνή καριέρα.
-Το χειμώνα θα τον δούμε στην «Τρικυμία» του Σέξπιρ ως Πρόσπερο, σε μία παραγωγή του Εθνικού Θεάτρου.
Είπε για το θέατρο:
- «Η δύναμη του αρχαίου δράματος είναι μεγάλη, αρκεί να μην ασχημονούμε στο κείμενο. Οταν γίνεται αυτό, οι συγγραφείς μας εκδικούνται».
- «Εχει προχωρήσει, αλλά σε περιπτώσεις έχει και ξεστρατίσει. Η αναζήτηση νέων δρόμων είναι πάντα μέσα στους σκοπούς του θεάτρου. Αλλά θέλει πολύ μεστή σκέψη. Είναι παρήγορο το ότι έχει περάσει πια στους ηθοποιούς - σκηνοθέτες. Είναι κάτι ζωντανό και εξελίσσεται, δεν είναι κάτι στατικό που μπορεί να φορεθεί σαν ρούχο».
- «Το να μιμηθείς ένα αυτιστικό άτομο δεν είναι πολύ δύσκολο - ο σκοπός είναι να το κάνεις αυτό τέχνη».
- «Δεν έχουμε να ζηλέψουμε τίποτε από το θέατρο άλλων ευρωπαϊκών χωρών».
info: H παράσταση, στην οποία παίζουν ακόμη οι Νίκος Δαδινόπουλος, Γιάννης Καλατζόπουλος, Μαριάννα Πολυχρονίδη και άλλοι ηθοποιοί, παρουσιάζεται στο Θέατρο Κήπου (Ν. Γερμανού 1, τηλ. 2310 256775) την Τρίτη, την Τετάρτη και την Πέμπτη (17-19/7), στις 21.15. Η μουσική της φέρει τις υπογραφές του Βασίλη Σκουλά και του Λουδοβίκου των Ανωγείων.
Ιζαμπέλ Αλιέντε
Μικροκαμωμένη, κομψή, αεικίνητη, με μάτια γεμάτα πάθος, η Αλιέντε φαίνεται να ’ναι πλασμένη από το ίδιο μαγικό υλικό με τους ήρωές της.
Συνέντευξη στην Πόπη Μουσουράκη
Γεννημένη στο Περού το 1942, το διάστημα που ο πατέρας της ήταν διαπιστευμένος εκεί ως διπλωμάτης, αναγκάστηκε μετά το χαμό του να επιστρέψει στη Χιλή μαζί με τη μητέρα της. «Τη θυμάμαι να φαίνεται πάντα άρρωστη», λέει για τη μητέρα της, σήμερα 86 χρόνων, «κι αυτό σαν παιδί μ’ έκανε να νιώθω ανήμπορη και ένοχη, γιατί αισθανόμουν ότι δεν μπορούσα να τη βοηθήσω με κανέναν τρόπο».
Από τότε φαίνεται να στέριωσε μέσα της η απόφαση να μη γίνει η ίδια ποτέ μια αδύναμη γυναίκα. Σ’ όλη της τη ζωή θα υψώνει θαρραλέα τη φωνή της και δε θα πάψει ποτέ να υποστηρίζει ανοιχτά και με κάθε κόστος τις απόψεις της. Και το κόστος ήταν πραγματικά βαρύ, όταν μετά το στρατιωτικό πραξικόπημα του 1973 στη Χιλή και τη δολοφονία του θείου της, Σαλβαντόρ Αλιέντε, θα αναγκαστεί να καταφύγει στη Βενεζουέλα, προκειμένου να γλιτώσει από τις απειλές κατά της ζωής της. Το ίδιο διάστημα, η μητέρα της και ο πατριός της θα γλιτώσουν παρά τρίχα τη δολοφονία, ενώ ο αδελφός της θα αποκλειστεί αβοήθητος στη Μόσχα.
Στη Βενεζουέλα θα μείνει τελικά 13 ολόκληρα χρόνια, απολαμβάνοντας την ασφάλεια της ανωνυμίας που τόσο είχε στερηθεί.
Η Αλιέντε θα ασχοληθεί αρχικά με τη δημοσιογραφία και θα είναι πια κοντά στα 40, όταν θα γράψει το πρώτο της βιβλίο, «Το σπίτι των πνευμάτων», που θα την εκτινάξει μονομιάς στις κορυφαίες θέσεις της λατινοαμερικάνικης λογοτεχνίας. «Σκέφτομαι πως ίσως να χρειαζόταν να χάσω τη χώρα μου, για ν’ αρχίσω να γράφω», λέει η ίδια, καθώς «“Το σπίτι των πνευμάτων” ήταν μια προσπάθεια να δημιουργήσω ξανά τη χώρα που είχα χάσει, την οικογένεια που είχα χάσει». Σήμερα, για να μην ξεχνά το πρώτο μεγάλο χαμόγελο της ζωής της, έχει δώσει το ίδιο όνομα στο σπίτι που ζει, στην Καλιφόρνια.
Αν και η ζωή τής έδωσε το ίδιο απλόχερα και την πίκρα. Η «Πάουλα», το βιβλίο που η ίδια θεωρεί το αριστούργημά της, είναι το χρονικό μιας τρομερής προσωπικής εμπειρίας, του θανάτου της κόρης της. Το βιβλίο, γραμμένο κυριολεκτικά στο προσκεφάλι της κόρης της, όταν εκείνη έπεσε σε κώμα, είναι το πιο σπαρακτικό ξόρκι για την τελεσίδικη κραυγή που πλησιάζει.
Η γραφή της Αλιέντε, παρόλο που η ίδια δηλώνει πως έχει κουραστεί να την κατατάσσουν στη σχολή του μαγικού ρεαλισμού, κουβαλάει όλα τα χαρακτηριστικά της συνολικής λατινοαμερικάνικης συνείδησης. Θέτει στο κέντρο της λογοτεχνικής της δημιουργίας τη φαντασία, μια φαντασία όμως που δεν είναι ανεξάρτητη από την εμπειρία, αλλά αντίθετα τροφοδοτείται απ’ αυτήν μετουσιώνοντάς τη σε μια αρχετυπική λειτουργία. Τα δύο τελευταία της μυθιστορήματα, «Ζορρό, η αρχή του θρύλου» και «Ινές, ψυχή μου» είναι, όπως και όλα τα βιβλία της Αλιέντε, έργα πληθωρικά, ορμητικά, με σπάνια δύναμη και εικονοποιητική ικανότητα.
Ας δούμε τι μας είπε η ίδια για τα δύο τελευταία της βιβλία.
Για ν’ αρχίσουμε με τον «Zορρό», ποιες ήταν οι βασικές δυσκολίες που είχατε ν’ αντιμετωπίσετε στην προσπάθειά σας να μετατρέψετε ένα «χάρτινο» ήρωα σε χειροπιαστή φιγούρα; Επίσης, όλο αυτό δεν κουβαλούσε το ρίσκο του να καταστρέψετε ένα μύθο; Η πιο μεγάλη δυσκολία όταν έγραφα τον «Ζορρό» ήταν να περιγράψω τις μάχες με τα σπαθιά κι άλλες παρόμοιες σκηνές έντονης δράσης μέσα στην πλοκή. Οι αναγνώστες είναι συνηθισμένοι να βλέπουν τον Ζορρό στην οθόνη. Πώς θα μπορούσα, λοιπόν, να επιτύχω το ρυθμό, το σασπένς και την ταχύτητα της δράσης που έχουμε συνδέσει μ’ αυτού του είδους τον ήρωα; Πήρα μερικά μαθήματα ξιφομαχίας, αλλά δε βοήθησαν και πολύ. Μετά διάβασα ένα βιβλίο για τον τρόπο που στήνεται η χορογραφία των μονομάχων στις ταινίες κι αυτό αποδείχτηκε πραγματικά πιο χρήσιμο. Δε είχα κανένα πρόβλημα με το μύθο του Ζορρό. Ο Ζορρό είναι ένα κανονικό ανθρώπινο πλάσμα, δεν είναι ένας ήρωας με ειδικές δυνάμεις (όπως ο Σούπερμαν ή ο Μπάτμαν). Μπορούσα πολύ εύκολα να τον φανταστώ σαν αγόρι ή σαν νέο άντρα.
Πώς νιώσατε την ανάγκη να ασχοληθείτε και να γράψετε για τον Ζορρό; Η ιδέα γι' αυτό το βιβλίο δεν ήταν δική μου. Μια μέρα, τον Αύγουστο του 2003, ήρθαν στο σπίτι μου κάποιοι άνθρωποι. Μου είπαν ότι εκπροσωπούσαν τη «Zorro Prod» κι ότι είχαν τα δικαιώματα για το χαρακτήρα. Μου εξήγησαν πως είχαν κάνει τα πάντα σχετικά με τον Ζορρό: τηλεοπτικές σειρές, ταινίες κ.λπ., αλλά δεν είχαν ένα λογοτεχνικό έργο για τον ήρωα και μου ζήτησαν να το γράψω εγώ. Μου είπαν πως ήμουν η ιδανική για κάτι τέτοιο, επειδή γράφω στα ισπανικά, γνωρίζω την ισπανική κουλτούρα, ζω στην Καλιφόρνια κι ακόμα γιατί έχω γράψει ιστορίες περιπέτειας και ιστορικά μυθιστορήματα.
Στο «Ινές, ψυχή μου» νιώσατε ότι η ηρωίδα εκφράζει σ’ ένα μεγάλο βαθμό και το δικό σας ψυχισμό; Ναι, πραγματικά τη νιώθω πολύ κοντά μου. Θα ’λεγα ότι έχουμε την ίδια αποφασιστικότητα να παλέψουμε για τη ζωή. Στα 5 μου ήμουν ήδη φεμινίστρια, παρόλο που η λέξη ήταν ακόμη άγνωστη στη Χιλή. Η Ινές Σουάρεθ ήταν μια γυναίκα που τόλμησε να πάρει τη μοίρα της στα χέρια της. Πολύ λίγα έχουν γραφτεί για τις γυναίκες που βοήθησαν εκείνη την εποχή με τον αγώνα τους να εδραιωθεί η ισπανική κυριαρχία.
Αλλά ειδικά η Σουάρεθ ήταν μια περίπτωση μοναδική: ήταν η μόνη γυναίκα ανάμεσα στους Ισπανούς κονκισταδόρους που έφτασαν στη Χιλή το 1540. Αγωνίστηκε και στη συνέχεια ήταν από τους θεμελιωτές της Χιλής.
Κατά πόσο τα ιστορικά γεγονότα και στα δύο βιβλία είναι πραγματικά και κατά πόσο ανήκουν στη σφαίρα της μυθοπλασίας; Τα ιστορικά γεγονότα και στα δύο βιβλία είναι ακριβή: στον «Ζορρό» η εισβολή των ναπολεόντειων στρατευμάτων στην Ισπανία, οι μυστικές οργανώσεις, ο κουρσάρος Ζαν Λαφίτ, το πολιτικό σκηνικό εκείνης της εποχής είναι απόλυτα ακριβή. Πήγα κι έκανα έρευνα σ’ όλα τα μέρη που διεξάγεται η ιστορία, στην Καλιφόρνια, στη Βαρκελώνη, στη Νέα Ορλεάνη. Το ίδιο και στην «Ινές». Η έρευνα για να γράψω το βιβλίο μού πήρε σχεδόν τέσσερα χρόνια.
Ποιο ήταν το πρώτο ερέθισμα, η αφορμή που σας έκανε να στραφείτε από τη δημοσιογραφία στη συγγραφή βιβλίων; Μετά το στρατιωτικό πραξικόπημα του 1973 στη Χιλή, που τερμάτισε μια μακρά και συμπαγή δημοκρατική περίοδο, έφυγα από τη χώρα με την οικογένειά μου κι έζησα εξόριστη στη Βενεζουέλα για 13 χρόνια. Εκεί δεν μπορούσα να βρω δουλειά ως δημοσιογράφος κι άρχισα να δουλεύω σε διάφορες δουλειές, για να βγάζω τα προς το ζην και να μεγαλώσω τα παιδιά μου. Στις 8 Ιανουαρίου του 1981 δέχτηκα ένα τηλεφώνημα στο Καράκας -ότι ο παππούς μου, που τον λάτρευα, πέθαινε στη Χιλή.
Ξεκίνησα τότε να του γράφω κάτι σαν «πνευματικό» γράμμα για να τον αποχαιρετήσω. Ο παππούς μου πέθανε κι εγώ συνέχισα να γράφω για ένα χρόνο. Στο τέλος είχα 500 σελίδες κι αυτό ήταν το πρώτο μου μυθιστόρημα, το «Σπίτι των Πνευμάτων».
Ποιο από τα βιβλία σας σάς έχει δώσει τη μεγαλύτερη ικανοποίηση μέχρι τώρα, ποιο νιώσατε να εκφράζει βαθύτερα την ψυχή σας; Η «Πάουλα». Η ιστορία του πρόωρου θανάτου της κόρης μου. Μέσα σ’ εκείνες τις σελίδες άνοιξα απόλυτα την ψυχή μου. Ηταν μια βαθιά θεραπευτική εμπειρία.
Ολο αυτό το σκληρό πολιτικό παρασκήνιο που αναγκαστήκατε να υποστείτε με ποιον τρόπο νιώθετε να επηρεάζει τα βιβλία σας; Η ζωή μου είναι σημαδεμένη από την πολιτική. Ως εκ τούτου η πολιτική παίζει σημαντικό ρόλο σ’ όλα μου τα βιβλία. Δεν μπορώ να φανταστώ μια ιστορία αποκομμένη από τον τόπο και το χρόνο της, έχω ανάγκη να περιγράψω καθετί που συνέβη στους χαρακτήρες μέσα στον κόσμο που το έζησαν. Πώς θα μπορούσα λοιπόν ν’ αγνοήσω την πολιτική; Συχνά είναι αυτό που καθορίζει το είδος της ζωής που θα ζήσουν.
Πιστεύετε ότι ένας συγγραφέας έχει την ηθική υποχρέωση να επισημαίνει τις πληγές μιας κοινωνίας και να υψώνει τη φωνή του; Δεν μπορώ να μιλήσω για τους άλλους συγγραφείς, αλλά σε ό,τι με αφορά γράφω για τα θέματα που μ' ενδιαφέρουν. Τα πολιτικά και κοινωνικά θέματα είναι ιδιαίτερα σημαντικά στη ζωή μου και δε γίνεται να μην είναι και στα βιβλία μου. Εντούτοις, δεν προσπαθώ να περάσω κάποιο μήνυμα ή να κάνω κήρυγμα. Οι ιδέες που βγαίνουν μέσα από το γράψιμό μου δεν έχουν να κάνουν μόνο με την πολιτική, αλλά και με την οικογένεια, τις γυναίκες, την αγάπη, τη βία, τις σχέσεις, τη φύση, την ιστορία...
Οι κριτικοί της λογοτεχνίας χρησιμοποιούν συχνά τον όρο «μαγικός ρεαλισμός», για να χαρακτηρίσουν τη γραφή σας. Εχω γράψει 16 βιβλία και υπάρχουν στοιχεία μαγικού ρεαλισμού μόνο σε τρία μυθιστορήματα για μεγάλους και σε τρεις νεανικές νουβέλες, άρα μάλλον ο όρος δε μου ταιριάζει ιδιαίτερα. Είμαι ανοιχτή στα μυστήρια της ζωής, είναι τόσα πολλά που δεν μπορούμε να εξηγήσουμε ή να ελέγξουμε. Προσπαθώ να γράφω με το μυαλό μου ανοιχτό και με την ιδέα πως καθετί είναι πιθανό. Παρ’ όλα αυτά, ο μαγικός ρεαλισμός δεν είναι κάτι σαν αλάτι και πιπέρι που μπορείς να το βάλεις σε κάθε ιστορία. Μερικές φορές είναι απαραίτητο να πεις την ιστορία στα ίσια κι άλλες φορές δε δουλεύει καθόλου.
Ποιες θα λέγατε ότι ήταν οι μεγαλύτερες λογοτεχνικές σας επιρροές; Υπήρξα μια παμφάγος αναγνώστρια σ’ όλη μου τη ζωή και δεν είμαι σίγουρη για τις επιρροές που έχω δεχτεί. Οταν ήμουν νέα διάβαζα πολλή ρώσικη και αγγλική λογοτεχνία, επίσης βιβλία μυστηρίου, επιστημονικής φαντασίας κι όλα τα έργα των μεγάλων συγγραφέων της λεγόμενης Σχολής του Λος Αντζελες. Σήμερα διαβάζω πιο πολύ αγγλική λογοτεχνία. Αλλά κουβαλώ, επίσης, επιρροές από ταινίες, θεατρικά έργα και σίγουρα από την προφορική παράδοση της αφήγησης, που είναι τόσο σημαντική στην ισπανική γλώσσα.
Ποια άλλη ασχολία σάς γεμίζει χαρά εκτός από το γράψιμο; Δεν έχω πολλά χόμπι, εκτός από το να φτιάχνω κοσμήματα για τους φίλους μου. Λατρεύω να παίζω με τις χάντρες! Διαβάζω, πηγαίνω για περίπατο με το σκύλο μου, περνάω την ώρα μου με την οικογένειά μου... Στ’ αλήθεια είμαι ένα πολύ βαρετό πρόσωπο. Το γράψιμο είναι ό,τι αγαπώ. Δεν είναι δουλειά για μένα, είναι η απόλαυσή μου.
Συνέντευξη στην Πόπη Μουσουράκη
Γεννημένη στο Περού το 1942, το διάστημα που ο πατέρας της ήταν διαπιστευμένος εκεί ως διπλωμάτης, αναγκάστηκε μετά το χαμό του να επιστρέψει στη Χιλή μαζί με τη μητέρα της. «Τη θυμάμαι να φαίνεται πάντα άρρωστη», λέει για τη μητέρα της, σήμερα 86 χρόνων, «κι αυτό σαν παιδί μ’ έκανε να νιώθω ανήμπορη και ένοχη, γιατί αισθανόμουν ότι δεν μπορούσα να τη βοηθήσω με κανέναν τρόπο».
Από τότε φαίνεται να στέριωσε μέσα της η απόφαση να μη γίνει η ίδια ποτέ μια αδύναμη γυναίκα. Σ’ όλη της τη ζωή θα υψώνει θαρραλέα τη φωνή της και δε θα πάψει ποτέ να υποστηρίζει ανοιχτά και με κάθε κόστος τις απόψεις της. Και το κόστος ήταν πραγματικά βαρύ, όταν μετά το στρατιωτικό πραξικόπημα του 1973 στη Χιλή και τη δολοφονία του θείου της, Σαλβαντόρ Αλιέντε, θα αναγκαστεί να καταφύγει στη Βενεζουέλα, προκειμένου να γλιτώσει από τις απειλές κατά της ζωής της. Το ίδιο διάστημα, η μητέρα της και ο πατριός της θα γλιτώσουν παρά τρίχα τη δολοφονία, ενώ ο αδελφός της θα αποκλειστεί αβοήθητος στη Μόσχα.
Στη Βενεζουέλα θα μείνει τελικά 13 ολόκληρα χρόνια, απολαμβάνοντας την ασφάλεια της ανωνυμίας που τόσο είχε στερηθεί.
Η Αλιέντε θα ασχοληθεί αρχικά με τη δημοσιογραφία και θα είναι πια κοντά στα 40, όταν θα γράψει το πρώτο της βιβλίο, «Το σπίτι των πνευμάτων», που θα την εκτινάξει μονομιάς στις κορυφαίες θέσεις της λατινοαμερικάνικης λογοτεχνίας. «Σκέφτομαι πως ίσως να χρειαζόταν να χάσω τη χώρα μου, για ν’ αρχίσω να γράφω», λέει η ίδια, καθώς «“Το σπίτι των πνευμάτων” ήταν μια προσπάθεια να δημιουργήσω ξανά τη χώρα που είχα χάσει, την οικογένεια που είχα χάσει». Σήμερα, για να μην ξεχνά το πρώτο μεγάλο χαμόγελο της ζωής της, έχει δώσει το ίδιο όνομα στο σπίτι που ζει, στην Καλιφόρνια.
Αν και η ζωή τής έδωσε το ίδιο απλόχερα και την πίκρα. Η «Πάουλα», το βιβλίο που η ίδια θεωρεί το αριστούργημά της, είναι το χρονικό μιας τρομερής προσωπικής εμπειρίας, του θανάτου της κόρης της. Το βιβλίο, γραμμένο κυριολεκτικά στο προσκεφάλι της κόρης της, όταν εκείνη έπεσε σε κώμα, είναι το πιο σπαρακτικό ξόρκι για την τελεσίδικη κραυγή που πλησιάζει.
Η γραφή της Αλιέντε, παρόλο που η ίδια δηλώνει πως έχει κουραστεί να την κατατάσσουν στη σχολή του μαγικού ρεαλισμού, κουβαλάει όλα τα χαρακτηριστικά της συνολικής λατινοαμερικάνικης συνείδησης. Θέτει στο κέντρο της λογοτεχνικής της δημιουργίας τη φαντασία, μια φαντασία όμως που δεν είναι ανεξάρτητη από την εμπειρία, αλλά αντίθετα τροφοδοτείται απ’ αυτήν μετουσιώνοντάς τη σε μια αρχετυπική λειτουργία. Τα δύο τελευταία της μυθιστορήματα, «Ζορρό, η αρχή του θρύλου» και «Ινές, ψυχή μου» είναι, όπως και όλα τα βιβλία της Αλιέντε, έργα πληθωρικά, ορμητικά, με σπάνια δύναμη και εικονοποιητική ικανότητα.
Ας δούμε τι μας είπε η ίδια για τα δύο τελευταία της βιβλία.
Για ν’ αρχίσουμε με τον «Zορρό», ποιες ήταν οι βασικές δυσκολίες που είχατε ν’ αντιμετωπίσετε στην προσπάθειά σας να μετατρέψετε ένα «χάρτινο» ήρωα σε χειροπιαστή φιγούρα; Επίσης, όλο αυτό δεν κουβαλούσε το ρίσκο του να καταστρέψετε ένα μύθο; Η πιο μεγάλη δυσκολία όταν έγραφα τον «Ζορρό» ήταν να περιγράψω τις μάχες με τα σπαθιά κι άλλες παρόμοιες σκηνές έντονης δράσης μέσα στην πλοκή. Οι αναγνώστες είναι συνηθισμένοι να βλέπουν τον Ζορρό στην οθόνη. Πώς θα μπορούσα, λοιπόν, να επιτύχω το ρυθμό, το σασπένς και την ταχύτητα της δράσης που έχουμε συνδέσει μ’ αυτού του είδους τον ήρωα; Πήρα μερικά μαθήματα ξιφομαχίας, αλλά δε βοήθησαν και πολύ. Μετά διάβασα ένα βιβλίο για τον τρόπο που στήνεται η χορογραφία των μονομάχων στις ταινίες κι αυτό αποδείχτηκε πραγματικά πιο χρήσιμο. Δε είχα κανένα πρόβλημα με το μύθο του Ζορρό. Ο Ζορρό είναι ένα κανονικό ανθρώπινο πλάσμα, δεν είναι ένας ήρωας με ειδικές δυνάμεις (όπως ο Σούπερμαν ή ο Μπάτμαν). Μπορούσα πολύ εύκολα να τον φανταστώ σαν αγόρι ή σαν νέο άντρα.
Πώς νιώσατε την ανάγκη να ασχοληθείτε και να γράψετε για τον Ζορρό; Η ιδέα γι' αυτό το βιβλίο δεν ήταν δική μου. Μια μέρα, τον Αύγουστο του 2003, ήρθαν στο σπίτι μου κάποιοι άνθρωποι. Μου είπαν ότι εκπροσωπούσαν τη «Zorro Prod» κι ότι είχαν τα δικαιώματα για το χαρακτήρα. Μου εξήγησαν πως είχαν κάνει τα πάντα σχετικά με τον Ζορρό: τηλεοπτικές σειρές, ταινίες κ.λπ., αλλά δεν είχαν ένα λογοτεχνικό έργο για τον ήρωα και μου ζήτησαν να το γράψω εγώ. Μου είπαν πως ήμουν η ιδανική για κάτι τέτοιο, επειδή γράφω στα ισπανικά, γνωρίζω την ισπανική κουλτούρα, ζω στην Καλιφόρνια κι ακόμα γιατί έχω γράψει ιστορίες περιπέτειας και ιστορικά μυθιστορήματα.
Στο «Ινές, ψυχή μου» νιώσατε ότι η ηρωίδα εκφράζει σ’ ένα μεγάλο βαθμό και το δικό σας ψυχισμό; Ναι, πραγματικά τη νιώθω πολύ κοντά μου. Θα ’λεγα ότι έχουμε την ίδια αποφασιστικότητα να παλέψουμε για τη ζωή. Στα 5 μου ήμουν ήδη φεμινίστρια, παρόλο που η λέξη ήταν ακόμη άγνωστη στη Χιλή. Η Ινές Σουάρεθ ήταν μια γυναίκα που τόλμησε να πάρει τη μοίρα της στα χέρια της. Πολύ λίγα έχουν γραφτεί για τις γυναίκες που βοήθησαν εκείνη την εποχή με τον αγώνα τους να εδραιωθεί η ισπανική κυριαρχία.
Αλλά ειδικά η Σουάρεθ ήταν μια περίπτωση μοναδική: ήταν η μόνη γυναίκα ανάμεσα στους Ισπανούς κονκισταδόρους που έφτασαν στη Χιλή το 1540. Αγωνίστηκε και στη συνέχεια ήταν από τους θεμελιωτές της Χιλής.
Κατά πόσο τα ιστορικά γεγονότα και στα δύο βιβλία είναι πραγματικά και κατά πόσο ανήκουν στη σφαίρα της μυθοπλασίας; Τα ιστορικά γεγονότα και στα δύο βιβλία είναι ακριβή: στον «Ζορρό» η εισβολή των ναπολεόντειων στρατευμάτων στην Ισπανία, οι μυστικές οργανώσεις, ο κουρσάρος Ζαν Λαφίτ, το πολιτικό σκηνικό εκείνης της εποχής είναι απόλυτα ακριβή. Πήγα κι έκανα έρευνα σ’ όλα τα μέρη που διεξάγεται η ιστορία, στην Καλιφόρνια, στη Βαρκελώνη, στη Νέα Ορλεάνη. Το ίδιο και στην «Ινές». Η έρευνα για να γράψω το βιβλίο μού πήρε σχεδόν τέσσερα χρόνια.
Ποιο ήταν το πρώτο ερέθισμα, η αφορμή που σας έκανε να στραφείτε από τη δημοσιογραφία στη συγγραφή βιβλίων; Μετά το στρατιωτικό πραξικόπημα του 1973 στη Χιλή, που τερμάτισε μια μακρά και συμπαγή δημοκρατική περίοδο, έφυγα από τη χώρα με την οικογένειά μου κι έζησα εξόριστη στη Βενεζουέλα για 13 χρόνια. Εκεί δεν μπορούσα να βρω δουλειά ως δημοσιογράφος κι άρχισα να δουλεύω σε διάφορες δουλειές, για να βγάζω τα προς το ζην και να μεγαλώσω τα παιδιά μου. Στις 8 Ιανουαρίου του 1981 δέχτηκα ένα τηλεφώνημα στο Καράκας -ότι ο παππούς μου, που τον λάτρευα, πέθαινε στη Χιλή.
Ξεκίνησα τότε να του γράφω κάτι σαν «πνευματικό» γράμμα για να τον αποχαιρετήσω. Ο παππούς μου πέθανε κι εγώ συνέχισα να γράφω για ένα χρόνο. Στο τέλος είχα 500 σελίδες κι αυτό ήταν το πρώτο μου μυθιστόρημα, το «Σπίτι των Πνευμάτων».
Ποιο από τα βιβλία σας σάς έχει δώσει τη μεγαλύτερη ικανοποίηση μέχρι τώρα, ποιο νιώσατε να εκφράζει βαθύτερα την ψυχή σας; Η «Πάουλα». Η ιστορία του πρόωρου θανάτου της κόρης μου. Μέσα σ’ εκείνες τις σελίδες άνοιξα απόλυτα την ψυχή μου. Ηταν μια βαθιά θεραπευτική εμπειρία.
Ολο αυτό το σκληρό πολιτικό παρασκήνιο που αναγκαστήκατε να υποστείτε με ποιον τρόπο νιώθετε να επηρεάζει τα βιβλία σας; Η ζωή μου είναι σημαδεμένη από την πολιτική. Ως εκ τούτου η πολιτική παίζει σημαντικό ρόλο σ’ όλα μου τα βιβλία. Δεν μπορώ να φανταστώ μια ιστορία αποκομμένη από τον τόπο και το χρόνο της, έχω ανάγκη να περιγράψω καθετί που συνέβη στους χαρακτήρες μέσα στον κόσμο που το έζησαν. Πώς θα μπορούσα λοιπόν ν’ αγνοήσω την πολιτική; Συχνά είναι αυτό που καθορίζει το είδος της ζωής που θα ζήσουν.
Πιστεύετε ότι ένας συγγραφέας έχει την ηθική υποχρέωση να επισημαίνει τις πληγές μιας κοινωνίας και να υψώνει τη φωνή του; Δεν μπορώ να μιλήσω για τους άλλους συγγραφείς, αλλά σε ό,τι με αφορά γράφω για τα θέματα που μ' ενδιαφέρουν. Τα πολιτικά και κοινωνικά θέματα είναι ιδιαίτερα σημαντικά στη ζωή μου και δε γίνεται να μην είναι και στα βιβλία μου. Εντούτοις, δεν προσπαθώ να περάσω κάποιο μήνυμα ή να κάνω κήρυγμα. Οι ιδέες που βγαίνουν μέσα από το γράψιμό μου δεν έχουν να κάνουν μόνο με την πολιτική, αλλά και με την οικογένεια, τις γυναίκες, την αγάπη, τη βία, τις σχέσεις, τη φύση, την ιστορία...
Οι κριτικοί της λογοτεχνίας χρησιμοποιούν συχνά τον όρο «μαγικός ρεαλισμός», για να χαρακτηρίσουν τη γραφή σας. Εχω γράψει 16 βιβλία και υπάρχουν στοιχεία μαγικού ρεαλισμού μόνο σε τρία μυθιστορήματα για μεγάλους και σε τρεις νεανικές νουβέλες, άρα μάλλον ο όρος δε μου ταιριάζει ιδιαίτερα. Είμαι ανοιχτή στα μυστήρια της ζωής, είναι τόσα πολλά που δεν μπορούμε να εξηγήσουμε ή να ελέγξουμε. Προσπαθώ να γράφω με το μυαλό μου ανοιχτό και με την ιδέα πως καθετί είναι πιθανό. Παρ’ όλα αυτά, ο μαγικός ρεαλισμός δεν είναι κάτι σαν αλάτι και πιπέρι που μπορείς να το βάλεις σε κάθε ιστορία. Μερικές φορές είναι απαραίτητο να πεις την ιστορία στα ίσια κι άλλες φορές δε δουλεύει καθόλου.
Ποιες θα λέγατε ότι ήταν οι μεγαλύτερες λογοτεχνικές σας επιρροές; Υπήρξα μια παμφάγος αναγνώστρια σ’ όλη μου τη ζωή και δεν είμαι σίγουρη για τις επιρροές που έχω δεχτεί. Οταν ήμουν νέα διάβαζα πολλή ρώσικη και αγγλική λογοτεχνία, επίσης βιβλία μυστηρίου, επιστημονικής φαντασίας κι όλα τα έργα των μεγάλων συγγραφέων της λεγόμενης Σχολής του Λος Αντζελες. Σήμερα διαβάζω πιο πολύ αγγλική λογοτεχνία. Αλλά κουβαλώ, επίσης, επιρροές από ταινίες, θεατρικά έργα και σίγουρα από την προφορική παράδοση της αφήγησης, που είναι τόσο σημαντική στην ισπανική γλώσσα.
Ποια άλλη ασχολία σάς γεμίζει χαρά εκτός από το γράψιμο; Δεν έχω πολλά χόμπι, εκτός από το να φτιάχνω κοσμήματα για τους φίλους μου. Λατρεύω να παίζω με τις χάντρες! Διαβάζω, πηγαίνω για περίπατο με το σκύλο μου, περνάω την ώρα μου με την οικογένειά μου... Στ’ αλήθεια είμαι ένα πολύ βαρετό πρόσωπο. Το γράψιμο είναι ό,τι αγαπώ. Δεν είναι δουλειά για μένα, είναι η απόλαυσή μου.
273EDITO
Είχαν περάσει τουλάχιστον δέκα χρόνια από την τελευταία φορά που πήγα στη Χαλκιδική με το ΚΤΕΛ. Μέχρι το περασμένο Σάββατο.
«Ανακάλυψα»…
ότι πλέον δεν κόβουν μηδενικά εισιτήρια. Δηλαδή, θέσεις για… όρθιους. Αυτό που είχαμε πάθει κάποτε -α ρε Ολγί, σ' έφαγαν τα Λονδίνα-, να πάρουμε σαν κυρίες τα εισιτηριάκια μας και να συνειδητοποιήσουμε εν κινήσει ότι έγραφαν «θέση 0», με έχει σημαδέψει. Αντε, τσούκου τσούκου μέχρι τη Λαγόμανδρα. Τώρα, ούτε μέχρι τη Δελφών δεν αντέχω την ορθοστασία. Πλέον είναι πολύ ανθρώπινα να ταξιδεύεις με ΚΤΕΛ. Εκτός από σίγουρη θέση έχει και air condition. Χλίδες.
Αλλά και…
κάτι άσχετο με το ΚΤΕΛ, αλλά και σχετικό, καθώς το ταξίδι με το λεωφορείο σού δίνει το χρόνο και τη δυνατότητα να παρατηρείς πράγματα που προσπερνάς στην καθημερινότητά σου. Οπως το ότι ένας ωραίος άνθρωπος είναι παντού τέτοιος. Συνταξίδευα τυχαία με τον κ. Χ.Τ., έναν καθηγητή του ΑΠΘ. Μεγάλος δάσκαλος. Πρωί πρωί Σαββάτου, στο δρόμο για τις παραλίες είχε μαζί του μια τσάντα βιβλία και γραπτά και διάβαζε με… αγάπη, αν καταλαβαίνετε τι εννοώ. Μετά αποκοιμήθηκε λίγο, όπως και η μικρή μου. Οταν ξύπνησαν κι οι δύο, άρχισε να της μιλάει κι εκείνη του έκανε ντροπές.
«Πώς σε λένε;», τη ρωτά. «Ειρήνη», του απαντά, εκείνη, αλλά κι εγώ, για να βοηθήσω τη συζήτηση ενός καθηγητή Πανεπιστημίου με το δίχρονο. Λες και με είχαν ανάγκη! «Υπάρχει πιο όμορφο όνομα στον κόσμο;», αποκρίθηκε εκείνος.
Οταν ήρθε η ώρα να κατέβει, ο εισπράκτορας τον «μάλωσε», επειδή κατέβηκε λίγα μέτρα μετά το χωριό για το οποίο έβγαλε εισιτήριο (και πολλά μέτρα, δηλαδή λίγα χιλιόμετρα πριν από το επόμενο). «Την άλλη φορά να βγάλετε εισιτήριο για το επόμενο», του είπε ο νεαρός. Εκείνος του έκανε ένα νεύμα κατανόησης και… συμπόνιας μου φάνηκε και κατέβηκε.
«Ανακάλυψα», όμως, και…
ότι κάποιοι από τους υπαλλήλους που δίνουν πληροφορίες από το τηλέφωνο είτε βαριούνται τη ζωή τους, τη δουλειά τους και όλους εμάς που τους… ενοχλούμε είτε απλώς δεν ξέρουν τη δουλειά τους.
Το απόγευμα πριν ταξιδέψω τηλεφωνούσα επί περίπου δύο ώρες στα τηλέφωνα του ΚΤΕΛ Χαλκιδικής και άλλοτε έκανε σαν να είναι χαλασμένο, άλλοτε σαν να μιλάει, άλλοτε σαν να μην υπάρχει ο αριθμός. Δύο και πλέον ώρες μετά πετυχαίνω το στόχο μου. Εντωμεταξύ, είχα ενημερωθεί από τη σχετική ιστοσελίδα (http: //www.in-ktel. gr/) ότι Σάββατο πρωί έχει δρομολόγιο για τη Χανιώτη στις 8.00. Το επιβεβαιώνει και η κυρία που απαντάει στο τηλέφωνο. Μου λέει ότι εκείνη την ώρα έχει πολύ κόσμο και με συμβουλεύει να πάω μισή ώρα νωρίτερα. Ρωτάω αν για να έχει θέση ένα παιδί 2 ετών πρέπει να βγάλω και γι' αυτό εισιτήριο και μου απαντά καταφατικά. Φτάνουμε πράγματι στις 7.30. Ο κόσμος ελάχιστος. Πηγαίνουμε να βγάλουμε εισιτήρια. Για μένα και το παιδί. Ο ταμίας γελάει: «Το παιδί δε χρειάζεται εισιτήριο. Γρήγορα, το λεωφορείο φεύγει. Το προλαβαίνετε», μου λέει. Πριν αρχίσω να τρέχω, έμεινα για δευτερόλεπτα να αναρωτιέμαι στο ΚΤΕΛ Χαλκιδικής ποιανής χώρας είχα τηλεφωνήσει την προηγουμένη. Καλά, δεν το συζητώ. Οι πινακίδες που σε οδηγούν στις νέες εγκαταστάσεις του εν λόγω ΚΤΕΛ είναι πολύ διακριτικές (!) και μόνο στα ελληνικά. Πού να το εξηγείς τώρα σε άλλες γλώσσες…
Δήμητρα Κεχαγιά, dkexagia@ekdotiki.gr
«Ανακάλυψα»…
ότι πλέον δεν κόβουν μηδενικά εισιτήρια. Δηλαδή, θέσεις για… όρθιους. Αυτό που είχαμε πάθει κάποτε -α ρε Ολγί, σ' έφαγαν τα Λονδίνα-, να πάρουμε σαν κυρίες τα εισιτηριάκια μας και να συνειδητοποιήσουμε εν κινήσει ότι έγραφαν «θέση 0», με έχει σημαδέψει. Αντε, τσούκου τσούκου μέχρι τη Λαγόμανδρα. Τώρα, ούτε μέχρι τη Δελφών δεν αντέχω την ορθοστασία. Πλέον είναι πολύ ανθρώπινα να ταξιδεύεις με ΚΤΕΛ. Εκτός από σίγουρη θέση έχει και air condition. Χλίδες.
Αλλά και…
κάτι άσχετο με το ΚΤΕΛ, αλλά και σχετικό, καθώς το ταξίδι με το λεωφορείο σού δίνει το χρόνο και τη δυνατότητα να παρατηρείς πράγματα που προσπερνάς στην καθημερινότητά σου. Οπως το ότι ένας ωραίος άνθρωπος είναι παντού τέτοιος. Συνταξίδευα τυχαία με τον κ. Χ.Τ., έναν καθηγητή του ΑΠΘ. Μεγάλος δάσκαλος. Πρωί πρωί Σαββάτου, στο δρόμο για τις παραλίες είχε μαζί του μια τσάντα βιβλία και γραπτά και διάβαζε με… αγάπη, αν καταλαβαίνετε τι εννοώ. Μετά αποκοιμήθηκε λίγο, όπως και η μικρή μου. Οταν ξύπνησαν κι οι δύο, άρχισε να της μιλάει κι εκείνη του έκανε ντροπές.
«Πώς σε λένε;», τη ρωτά. «Ειρήνη», του απαντά, εκείνη, αλλά κι εγώ, για να βοηθήσω τη συζήτηση ενός καθηγητή Πανεπιστημίου με το δίχρονο. Λες και με είχαν ανάγκη! «Υπάρχει πιο όμορφο όνομα στον κόσμο;», αποκρίθηκε εκείνος.
Οταν ήρθε η ώρα να κατέβει, ο εισπράκτορας τον «μάλωσε», επειδή κατέβηκε λίγα μέτρα μετά το χωριό για το οποίο έβγαλε εισιτήριο (και πολλά μέτρα, δηλαδή λίγα χιλιόμετρα πριν από το επόμενο). «Την άλλη φορά να βγάλετε εισιτήριο για το επόμενο», του είπε ο νεαρός. Εκείνος του έκανε ένα νεύμα κατανόησης και… συμπόνιας μου φάνηκε και κατέβηκε.
«Ανακάλυψα», όμως, και…
ότι κάποιοι από τους υπαλλήλους που δίνουν πληροφορίες από το τηλέφωνο είτε βαριούνται τη ζωή τους, τη δουλειά τους και όλους εμάς που τους… ενοχλούμε είτε απλώς δεν ξέρουν τη δουλειά τους.
Το απόγευμα πριν ταξιδέψω τηλεφωνούσα επί περίπου δύο ώρες στα τηλέφωνα του ΚΤΕΛ Χαλκιδικής και άλλοτε έκανε σαν να είναι χαλασμένο, άλλοτε σαν να μιλάει, άλλοτε σαν να μην υπάρχει ο αριθμός. Δύο και πλέον ώρες μετά πετυχαίνω το στόχο μου. Εντωμεταξύ, είχα ενημερωθεί από τη σχετική ιστοσελίδα (http: //www.in-ktel. gr/) ότι Σάββατο πρωί έχει δρομολόγιο για τη Χανιώτη στις 8.00. Το επιβεβαιώνει και η κυρία που απαντάει στο τηλέφωνο. Μου λέει ότι εκείνη την ώρα έχει πολύ κόσμο και με συμβουλεύει να πάω μισή ώρα νωρίτερα. Ρωτάω αν για να έχει θέση ένα παιδί 2 ετών πρέπει να βγάλω και γι' αυτό εισιτήριο και μου απαντά καταφατικά. Φτάνουμε πράγματι στις 7.30. Ο κόσμος ελάχιστος. Πηγαίνουμε να βγάλουμε εισιτήρια. Για μένα και το παιδί. Ο ταμίας γελάει: «Το παιδί δε χρειάζεται εισιτήριο. Γρήγορα, το λεωφορείο φεύγει. Το προλαβαίνετε», μου λέει. Πριν αρχίσω να τρέχω, έμεινα για δευτερόλεπτα να αναρωτιέμαι στο ΚΤΕΛ Χαλκιδικής ποιανής χώρας είχα τηλεφωνήσει την προηγουμένη. Καλά, δεν το συζητώ. Οι πινακίδες που σε οδηγούν στις νέες εγκαταστάσεις του εν λόγω ΚΤΕΛ είναι πολύ διακριτικές (!) και μόνο στα ελληνικά. Πού να το εξηγείς τώρα σε άλλες γλώσσες…
Δήμητρα Κεχαγιά, dkexagia@ekdotiki.gr
Sunday, July 1, 2007
Επιστροφή στη φύση
Της Σόνιας Ταλαντινού
Μόλις χθες διαπίστωσα ότι το σύνθημα του '70 - για τους Ελληνες, γιατί οι Αμερικανοί το είχαν θέσει σε εφαρμογή ήδη από το '60 - «σεξ, χασίσι κι επιστροφή στη φύση», είναι πιο επίκαιρο από ποτέ. Να διευκρινίσω, για να μη σπεύσουν οι κακόβουλοι να κράξουν, ότι δεν αναφέρομαι στο χασίσι και εν προκειμένω ούτε στο σεξ - αν και θα 'πρεπε -, καθώς η νεολαία το αγνοεί, όπως παρατήρησε εύστοχα η Παυλίνα Νάσιουτζικ σε πρόσφατη συνέντευξή της. Κακώς βέβαια, αφού ευθύνεται τόσο για την ψυχική όσο και για τη σωματική μας υγεία, αλλά τέλος πάντων. Αυτά είναι προσωπικές επιλογές και δεν τις κρίνω.
Οι προηγούμενες εβδομάδες κυλούσαν μεταξύ γυμναστηρίου, φυσιοθεραπευτή και ορθοπεδικού. Λίγο το γονατάκι, λίγο η μεσούλα, λίγο η μέρα, λίγο τα λόγια του παπά και ήμουν για γενικό ρεκτιφιέ. Οι φίλοι φαγώθηκαν «Το τένις σε μάρανε»! Στου κουφού την πόρτα όσο θέλεις βρόντα! Κι έτσι ο κουφός κατέληξε και κουτσός. Δηλαδή εγώ!
Και τι να σου πουν οι γιατροί; Κάτι σε χοντροπάθεια στο γόνατο, κάτι ένα νεύρο στη μέση βαρούσε το χαβά του. Ο γιατρός να μου κάνει σχεδιάκια στο χαρτί, για να δω και οπτικοποιημένα τι έχω, κι εγώ σαν μαθήτρια στο τελευταίο θρανίο να κάνω φασαρία και να μην καταλαβαίνω γρι από την παράδοση. Τελικά, με κατάφεραν να νιώσω μεταξύ 60 και 85 ετών, επίτιμο μέλος του δημοτικού ΚΑΠΗ. «Κάνε ασκήσεις, αλλά όχι αυτές που έκανες, βγάλε ακτίνες, αλλά όχι μαγνητική, γυμνάσου, αλλά κόψε για λίγο το τένις». Σα να μου μπήγανε μαχαίρι στην καρδιά (το βάρυνα ε;).
Κανείς δε μου είπε «πέρνα καλά, κάνε αυτό που σε ευχαριστεί, βγαίνε έξω και διασκέδαζε» και το σημαντικότερο, «αποκατάστησε τη σχέση σου με τη φύση». Τρεις μέρες σε κάποιο απόμερο κομμάτι της Χαλκιδικής και μου πέρασαν όλα ως δια μαγείας. Αποχαιρέτα τους, τους πόνους που χάνεις, αποχαιρέτα τις γκρίζες ζώνες του μυαλού!
Γιατί, όταν πάσχουμε από κάτι, ποτέ κανείς δε μας συμβουλεύει να πάμε μια βόλτα στην εξοχή, να κολυμπήσουμε ή να πατήσουμε χώμα; Εχουμε αποξενωθεί από την ίδια μας τη φύση, που είναι η φύση. Δε γεννηθήκαμε να δουλεύουμε μέσα σε τσιμεντένια κουτιά, να κοιτάμε οθόνες και να περιμένουμε ώρες μπροστά στον εκτυπωτή. Διαφορετικά, η μαμά μας θα μας κυοφορούσε μέσα σ' ένα τούβλο με συνθετικά κουφώματα, θα γεννιόμασταν με κινητό στο χέρι και χτενισμένοι. Προφανώς γεννιόμαστε, όπως θα έπρεπε να κυκλοφορούμε και να ζούμε - ή στο περίπου, για να μην προσβάλλω και τη δημόσια αιδώ. Δεν είμαστε φτιαγμένοι για τόσο τσιμέντο και μαυρίλα. Είναι τυχαίο, νομίζεις, ότι στις σύγχρονες νόσους συγκαταλέγονται αυτές «των κτιρίων»; Το πράσινο ξεκουράζει το μάτι, δε λένε; Φυσικά, αφού αυτό είναι η φύση μας. Τι θα το ξεκούραζε το μάτι, η μπουγάδα της απέναντι και τα spam στον υπολογιστή;
Μια μέρα που είσαι χάλια ψυχολογικά ή σωματικά, μπες σ' έναν κήπο, περπάτα ξυπόλυτος, μύρισε τα λουλούδια, κοίταξε τον ουρανό ή τη θάλασσα - ό,τι έχεις εύκαιρο. Ξέχασε ότι είσαι μεταλλαγμένος. Γίνε ένα με τη γη, κοινώς... γειώσου. Το σώμα έχει μνήμες, εμπιστεύσου το. Επιστροφή στη φύση σημαίνει επιστροφή σ' αυτό για το οποίο δημιουργήθηκες και θα έπρεπε να είσαι.
Της Σόνιας Ταλαντινού
Μόλις χθες διαπίστωσα ότι το σύνθημα του '70 - για τους Ελληνες, γιατί οι Αμερικανοί το είχαν θέσει σε εφαρμογή ήδη από το '60 - «σεξ, χασίσι κι επιστροφή στη φύση», είναι πιο επίκαιρο από ποτέ. Να διευκρινίσω, για να μη σπεύσουν οι κακόβουλοι να κράξουν, ότι δεν αναφέρομαι στο χασίσι και εν προκειμένω ούτε στο σεξ - αν και θα 'πρεπε -, καθώς η νεολαία το αγνοεί, όπως παρατήρησε εύστοχα η Παυλίνα Νάσιουτζικ σε πρόσφατη συνέντευξή της. Κακώς βέβαια, αφού ευθύνεται τόσο για την ψυχική όσο και για τη σωματική μας υγεία, αλλά τέλος πάντων. Αυτά είναι προσωπικές επιλογές και δεν τις κρίνω.
Οι προηγούμενες εβδομάδες κυλούσαν μεταξύ γυμναστηρίου, φυσιοθεραπευτή και ορθοπεδικού. Λίγο το γονατάκι, λίγο η μεσούλα, λίγο η μέρα, λίγο τα λόγια του παπά και ήμουν για γενικό ρεκτιφιέ. Οι φίλοι φαγώθηκαν «Το τένις σε μάρανε»! Στου κουφού την πόρτα όσο θέλεις βρόντα! Κι έτσι ο κουφός κατέληξε και κουτσός. Δηλαδή εγώ!
Και τι να σου πουν οι γιατροί; Κάτι σε χοντροπάθεια στο γόνατο, κάτι ένα νεύρο στη μέση βαρούσε το χαβά του. Ο γιατρός να μου κάνει σχεδιάκια στο χαρτί, για να δω και οπτικοποιημένα τι έχω, κι εγώ σαν μαθήτρια στο τελευταίο θρανίο να κάνω φασαρία και να μην καταλαβαίνω γρι από την παράδοση. Τελικά, με κατάφεραν να νιώσω μεταξύ 60 και 85 ετών, επίτιμο μέλος του δημοτικού ΚΑΠΗ. «Κάνε ασκήσεις, αλλά όχι αυτές που έκανες, βγάλε ακτίνες, αλλά όχι μαγνητική, γυμνάσου, αλλά κόψε για λίγο το τένις». Σα να μου μπήγανε μαχαίρι στην καρδιά (το βάρυνα ε;).
Κανείς δε μου είπε «πέρνα καλά, κάνε αυτό που σε ευχαριστεί, βγαίνε έξω και διασκέδαζε» και το σημαντικότερο, «αποκατάστησε τη σχέση σου με τη φύση». Τρεις μέρες σε κάποιο απόμερο κομμάτι της Χαλκιδικής και μου πέρασαν όλα ως δια μαγείας. Αποχαιρέτα τους, τους πόνους που χάνεις, αποχαιρέτα τις γκρίζες ζώνες του μυαλού!
Γιατί, όταν πάσχουμε από κάτι, ποτέ κανείς δε μας συμβουλεύει να πάμε μια βόλτα στην εξοχή, να κολυμπήσουμε ή να πατήσουμε χώμα; Εχουμε αποξενωθεί από την ίδια μας τη φύση, που είναι η φύση. Δε γεννηθήκαμε να δουλεύουμε μέσα σε τσιμεντένια κουτιά, να κοιτάμε οθόνες και να περιμένουμε ώρες μπροστά στον εκτυπωτή. Διαφορετικά, η μαμά μας θα μας κυοφορούσε μέσα σ' ένα τούβλο με συνθετικά κουφώματα, θα γεννιόμασταν με κινητό στο χέρι και χτενισμένοι. Προφανώς γεννιόμαστε, όπως θα έπρεπε να κυκλοφορούμε και να ζούμε - ή στο περίπου, για να μην προσβάλλω και τη δημόσια αιδώ. Δεν είμαστε φτιαγμένοι για τόσο τσιμέντο και μαυρίλα. Είναι τυχαίο, νομίζεις, ότι στις σύγχρονες νόσους συγκαταλέγονται αυτές «των κτιρίων»; Το πράσινο ξεκουράζει το μάτι, δε λένε; Φυσικά, αφού αυτό είναι η φύση μας. Τι θα το ξεκούραζε το μάτι, η μπουγάδα της απέναντι και τα spam στον υπολογιστή;
Μια μέρα που είσαι χάλια ψυχολογικά ή σωματικά, μπες σ' έναν κήπο, περπάτα ξυπόλυτος, μύρισε τα λουλούδια, κοίταξε τον ουρανό ή τη θάλασσα - ό,τι έχεις εύκαιρο. Ξέχασε ότι είσαι μεταλλαγμένος. Γίνε ένα με τη γη, κοινώς... γειώσου. Το σώμα έχει μνήμες, εμπιστεύσου το. Επιστροφή στη φύση σημαίνει επιστροφή σ' αυτό για το οποίο δημιουργήθηκες και θα έπρεπε να είσαι.
Subscribe to:
Posts (Atom)
