Οι ζωές των άλλων

Της Σόνιας Ταλαντινού

Ποτέ μου δε συμπάθησα τις κλειστές, μικροαστικές κοινωνίες, για ένα και μοναδικό λόγο: γιατί δεν μπορούν να κρατήσουν μυστικά. Οχι τα δικά τους φυσικά, των άλλων. Αγαπημένο σπορ το παντζούρι, η κλειδαρότρυπα, το ποτήρι στον τοίχο. Θλιβερό να παρακολουθείς τις ξένες ζωές, να τις κατακρίνεις και να ζεις μέσα απ' αυτές.
Ο τίτλος της ταινίας του Φλόριαν Χένκελ φον Ντόνερσμαρκ, «Οι ζωές των άλλων», είναι αντιπροσωπευτικός για να περιγράψει καθημερινές περιπτώσεις, τις δικές μας περιπτώσεις. Η συγκλονιστική αυτή ιστορία, που προβάλλεται για 9 εβδομάδες στο «Μακεδονικό», εκτός από πολιτική και ιστορική -κάποιοι εκτιμούν ότι παραποιεί ιστορικά γεγονότα (βλ. κριτική στο Ριζοσπάστη)- είναι βαθιά ανθρώπινη. Ο πράκτορας της Στάζι, ένας άνθρωπος χωρίς ζωή και με μια επίφαση αντίδρασης και επιθυμίας καλά κρυμμένης μέσα του, παρακολουθεί ένα ζευγάρι επιφανών πολιτών στο ανατολικό Βερολίνο. Μέσα απ' αυτή την «κλειδαρότρυπα» ανακαλύπτει ξανά τον εαυτό του, τις ευαισθησίες του, τη ζωή. Αυτά μόνο στις ταινίες αποκαλύπτονται και μας κάνουν να κλαίμε. Πολύ θα 'θελα να πιστεύω ότι συμβαίνουν πραγματικά.
Τι σημαίνει, όμως, ανακάλυψε τη ζωή; Εγινε καλύτερος άνθρωπος και απέκτησε σκοπό. Ανακάλυψε, δηλαδή, τους βασικότερους λόγους της ύπαρξής του. Σ' αυτήν τη ζωή δεν ήρθαμε μόνο για να τρώμε και να πίνουμε, αλλά για να εξελισσόμαστε, να κάνουμε καλά πράγματα και να μαθαίνουμε, δηλαδή, να ζούμε και όχι απλώς να επιβιώνουμε. Κι αυτό το πετυχαίνουμε μόνο όταν κοιτάμε τη δική μας ζωή και όχι των άλλων.
Ο ήρωάς, βέβαια, δεν ήταν ευτυχής γιατί δεν παρήγαγε ο ίδιος ευτυχία. Γιατί μόνο τότε τη δικαιούμαστε, όταν τη δημιουργούμε εμείς. Μετά ήρθε η μουσική, η αγάπη, το σεξ, το μοίρασμα, τα διλήμματα, η προδοσία. Ολα ήταν των άλλων, αλλά αυτός τα ζούσε σαν δικά του. Ενας ξένος εν αγνοία του του χάρισε λίγη ευτυχία.
Εμείς, πάλι, τρυπώνουμε στις ζωές των άλλων με τις πιο λάθος προθέσεις και καταλήγουμε στο πιο λάθος αποτέλεσμα -λέγε με και άχρηστο. Το μόνο που καταφέρνουμε είναι να ικανοποιούμε τα κατώτερα ένστικτά μας, να φορτωνόμαστε τα κόμπλεξ, τις φοβίες και τα πρέπει των άλλων. Τα αφτιά μας είναι πάντα ανοιχτά να κρυφακούσουμε πίσω από κλειστές πόρτες «άκου κι αυτό», να επικρίνουμε «Απαπαπαπαπα!» και να νιώσουμε την ικανοποίηση ότι σε εμάς δε συμβαίνουν τέτοια «Δώξα τω Θεώ». Σε εμάς, που τα κάνουμε όλα τόσο τέλεια, που το «είδαμε το έργο» και το ερμηνεύσαμε σωστά.
Φοβερή αχαριστία! Να σου χαρίζεται η ζωή κι εσύ να της γυρίζεις πλευρό, σαν βαρεμένος σύζυγος, χωρίς να έχεις κάνει ούτε καν σεξ, μετά από 25 χρόνια γάμου. Ανοιξε το στόρι, τσιμέντωσε την κλειδαρότρυπα, πέταξε το ποτήρι, σταμάτα να υποδύεσαι το ζωντανό και να σχεδιάζεις τη ζωή. Δε σε περιμένει. Ευτυχώς, ο διπλανός σου θα είναι πάντα εκεί, σε περίπτωση που δε θα αντέξεις τόση ελευθερία και θα θελήσεις να την ανακαλύψεις μέσα από τη ζωή του.
Μήπως τελικά οι ζωές των άλλων είναι οι δικές μας ζωές, που κατά βάθος δεν αντέχουμε; Η μήπως είναι οι ζωές που θα θέλαμε να είχαμε; Δε με νοιάζει τι κάνεις -να' σαι καλά όπου κι αν είσαι-, αλλά εγώ σε αφήνω κάπου εδώ. Γιατί, όπως λέει και ο Καζαντζάκης στο Ζορμπά «Αλλοι ζουν τη ζωή και άλλοι γράφουν».