Γειτονιά μας, ο κόσμος

Στις 27 Ιανουαρίου, το ντοκιμαντέρ του «Εξάντα» που μεταδίδεται από τη ΝΕΤ, «Δέλτα, οι βρόμικες δουλειές του πετρελαίου», απέσπασε το βραβείο FIPA D'ARGENT (Αργυρό Βραβείο) στην κατηγορία Documentaries - Reportage And Current Affairs του Φεστιβάλ FIPA. Eνα από τα μεγαλύτερα, εγκυρότερα και μακροβιότερα φεστιβάλ οπτικοακουστικών μέσων του κόσμου.

της Αναστασίας Γρηγοριάδου

Mε αφορμή αυτήν τη βράβευση μιλάμε με το Γιώργο Αυγερόπουλο που εμπνεύστηκε, σκηνοθετεί, γράφει και παρουσιάζει στον «Εξάντα» πρόσωπα, εικόνες και ιστορίες του πλανήτη Γη.


Ταξιδεύουμε στον κόσμο για να γνωρίσουμε καλύτερα τον άνθρωπο. Αυτό είναι το μότο του «Εξάντα»;
Ναι. Νομίζουμε ότι το να γνωρίσεις και να κατανοήσεις κουλτούρες, διαφορετικούς πολιτισμούς και τρόπους σκέψης είναι πολιτισμός. Είναι κάτι πολύ αναγκαίο στην εποχή στην οποία ζούμε.

Βλέπουμε τους γύρω για να μάθουμε τον εαυτό μας;
Συνηθίζουμε να λέμε ότι για μας δεν υπάρχουν μακρινά. Ολα είναι γύρω μας. Και πιστεύουμε ότι, για να κατανοήσουμε τις ίδιες μας τις ζωές, θα πρέπει να έχουμε μια τουλάχιστον βασική γνώση για τα πράγματα που συμβαίνουν στη γειτονιά μας κι εμείς γειτονιά μας θεωρούμε τον κόσμο. Για πολλούς λόγους. Επειδή είμαστε και μικρή χώρα και ομφαλοσκοπούμε σαν τρελοί και μας αρέσει αυτό, πρέπει να καταλάβουμε ότι αποτελούμε μια κουκκίδα σε έναν πολύ μεγάλο χάρτη και οι σημαντικές αποφάσεις παίρνονται εκτός συνόρων. Και, κατά τη γνώμη μου, ένας ενεργός πολίτης είναι αυτός που ξέρει τι συμβαίνει γύρω του.

Μέχρι πρόσφατα στην Ελλάδα δεν είχαμε ιδιαίτερη παραγωγή ντοκιμαντέρ.
Είχαμε. Κάτι αργόσυρτα για το γιοφύρι της Αρτας… Πόσα ντοκιμαντέρ πια να δούμε για τα «Αναστενάρια»; Λες και δεν έχουμε άλλα προβλήματα ως κοινωνία, δεν έχουμε μετανάστες, άλλα σύγχρονα θέματα. Δεν είναι τυχαία η άποψη που είχε ο κόσμος γι' αυτό το είδος, ότι πρόκειται για κάτι με μια βαθιά φωνή κι ατέλειωτα χασμουρητά. Αυτό πίστευε για τα ντοκιμαντέρ, πράγμα που είναι λάθος βέβαια. Σταθμός για μένα στα ελληνικά οπτικοακουστικά χρονικά, ήταν η «Αγέλαστος Πέτρα» του Φίλιππου Κουτσαφτή, που ήταν ένα αριστούργημα κι άλλαξε την εντύπωση για το τι εννοούμε όταν λέμε ντοκιμαντέρ. Το έχω δει πέντε φορές και κάθε φορά με πιάνουν τα κλάματα. Κι έκανε ενάμισι εκατομμύριο εισιτήρια στους κινηματογράφους. Κάτι σημαίνει αυτό.

Υπάρχουν πολλά είδη ντοκιμαντέρ;
Πάρα πολλά. Στην Ελλάδα δεν τα γνωρίζουμε καλά. Υπάρχουν τα Drama Documentaries - Reportage And Current Affairs, τα Fiction και υπάρχει και το δικό μας είδος τα Documentaries Current Affairs –στα ελληνικά αποδίδεται ως ντοκιμαντέρ των σύγχρονων θεμάτων. Εκεί, έρχεται η δημοσιογραφία να συναντήσει το ντοκιμαντέρ.

Αποτελεί στόχο σας τα ντοκιμαντέρ του «Εξάντα» να ακολουθούν γραφή κινηματογραφική κι ας αντιβαίνει πολλές φορές στους τηλεοπτικούς κανόνες;
Ναι. Δεν είδαμε ποτέ τη δουλειά μας ως τηλεοπτική εκπομπή. Αν τη βλέπαμε έτσι, δε θα χρειαζόταν να κάνουμε …400 ώρες μοντάζ! Κάν' τες οχτάωρα και θα καταλάβεις πόσους μήνες κάνουμε μοντάζ για ένα ωριαίο ντοκιμαντέρ, μια ωριαία, ας την πω, τηλεοπτική εκπομπή.

Κάθε φορά που μιλάς για τα ντοκιμαντέρ του «Εξάντα», πάντα μιλάς στο πρώτο πληθυντικό.
Γιατί δεν είμαι μόνος. Είναι μια ομαδική δουλειά κι αυτό όποιος δεν το καταλάβει δεν μπορεί να μείνει στον «Εξάντα». Υπήρχαν κάποιοι που έφυγαν γι' αυτόν το λόγο. Ο καθένας εδώ έχει το ρόλο του. Η καθαρίστρια αν μπει και πει: «Αυτό, παιδιά, δεν το καταλαβαίνω» καθόμαστε από πάνω και το αλλάζουμε.

Η εμπειρία από το πολεμικό ρεπορτάζ σε βοήθησε στα ντοκιμαντέρ του «Εξάντα»;
Είναι άλλο το ένα κι άλλο το άλλο. Μπόρεσα, όμως, να χρησιμοποιήσω την τεχνογνωσία που έχω αποκτήσει από τις πολεμικές ανταποκρίσεις για να ελιχθώ πιο εύκολα σε ένα ζόρικο περιβάλλον όπου διαδραματίζεται μια δύσκολη ιστορία που μας ενδιαφέρει. Στην ουσία, η τεχνογνωσία αφορά το πώς να αποφύγεις τον κίνδυνο, πώς να κάνεις τον άλλον να σε εμπιστευτεί κλπ. Επίσης, χρησιμοποίησα την τεχνογνωσία του ίδιου του ρεπορτάζ που έκανα χρόνια. Οταν μου παρουσιάστηκε η ευκαιρία το 2002 να στήσω τον «Εξάντα», δεν μπορούσα να κάνω μια εκπομπή σε στούντιο, δεν ήξερα να το κάνω αυτό. Στην ουσία επέκτεινα αυτό το οποίο έκανα. Πολλές φορές, όταν είσαι στο ρεπορτάζ, βλέπεις ότι περνούν απ’ τα χέρια σου πράγματα που θα γίνονταν απίθανες ιστορίες, ενδεχομένως και ταινίες, τις οποίες απλά λες στις ειδήσεις. Ως φωτοβολίδα για δύο λεπτά το πολύ και μετά αυτό χάνεται, εξαφανίζεται. Λοιπόν, αυτό με πείραζε, έλεγα γιατί να μην έχω χρόνο να τους πω κι άλλα που ξέρω…

Πώς ένιωσες όταν ανακοινώθηκε η βράβευση του ντοκιμαντέρ στο φεστιβάλ FIPA;
Ημουν στην αίθουσα μαζί με την Αναστασία, τη διευθύντρια παραγωγής του «Εξάντα» και σύζυγό μου, με το Μισέλ Δημόπουλο που εκπροσωπούσε την ΕΡΤ και τον Αλέξη Γρίβα που είναι διευθυντής φωτογραφίας καταπληκτικός Ελληνας, πολίτης του κόσμου για την ακρίβεια, όπως και ο Δημόπουλος, και ο οποίος ήταν ο αντιπρόσωπος του FIPA για τα Βαλκάνια και ο οποίος από την πρώτη στιγμή, γνωρίζοντας τα κριτήρια του φεστιβάλ, πίστεψε σε μας. Οταν έγινε η αναγγελία, δεν μπορούσα να το πιστέψω. Μου ‘χαν κοπεί τα γόνατα, η Αναστασία είχε συγκινηθεί. Οι διοργανωτές μου ζήτησαν να μιλήσω στα ελληνικά, ο Μισέλ προσφέρθηκε να μεταφράσει και κάπως έτσι έγινε. Ηταν πραγματικά πολύ μεγάλη εμπειρία. Είναι άνθρωποι που δε σε ξέρουν, δε σε έχουν δει ποτέ τους, σε γνωρίζουν για πρώτη φορά μέσα από ένα δείγμα της δουλειάς σου, και γι' αυτό, αν θέλεις, είναι και τόσο σημαντική η βράβευση.

Εκτός από τους επίσημους και την κριτική επιτροπή, πώς σου φάνηκε ο κόσμος που είδε το ντοκιμαντέρ σας;
Αυτό ήταν καλύτερο κι από τη βράβευση! Επαιξε δυο φορές, μια με την κριτική επιτροπή μέσα, μια χωρίς. Η αίθουσα ήταν τίγκα. Αν αλλάξεις τη γλώσσα, που είναι το «κλειδί» της κατανόησης, τα μηνύματα ταξιδεύουν, έχουν αποδέκτες κι άλλους ανθρώπους που έχουν τις ίδιες αγωνίες με σένα. Οταν τελείωσε η προβολή, μας περικύκλωσαν και ρωτούσαν: «Τι πρέπει να κάνουμε για να αντιδράσουμε με τις πετρελαϊκές;». Αρχισε η ίδια κουβέντα με αυτήν που είχε γίνει και στην Αθήνα, όταν το ντοκιμαντέρ είχε παίξει στις νύχτες πρεμιέρας. Μου έκανε μεγάλη εντύπωση αυτό.

Κάτω από ποιες συνθήκες βγήκε αυτό το ντοκιμαντέρ;
Δύσκολες. Για πολλούς λόγους. Θα σου πω έναν: μόνο να βρεις τους αντάρτες είναι δύσκολο, έξι μήνες το στήναμε, προσπαθούσαμε να ‘ρθούμε σε επαφή, ακόμα πιο δύσκολο ήταν να μας μιλήσουν. Τελικά, μας ανέκριναν τρεις μέρες –αν δουλεύουμε για τη Shell, αν πληρωνόμαστε από τη νιγηριανή κυβέρνηση– μετά πείστηκαν όσο μπορούσαν και μας μίλησαν.

Σε ποιον τόπο σκέφτηκες ότι θα μπορούσες να μείνεις για πάντα;
Στο Περού. Εχω κι ένα κόλλημα με τη Λατινική Αμερική. Περού, στην Αρικίπα, το όνομά της στα κέτσουα σημαίνει «εδώ μείνε». Και όντως πρέπει να μείνεις. Δε φεύγεις από αυτήν την πόλη, είναι μια κάτασπρη πόλη, με άσπρη ηφαιστειακή πέτρα.

Μπορεί κάποιος να δει τα ντοκιμαντέρ σας μέσα από την ιστοσελίδα σας. Γιατί θέλατε να συμβαίνει αυτό;
Γιατί έτσι πρέπει. Η πληροφορία πρέπει να διαδίδεται. Είναι ένα αγαθό που πρέπει να είναι ελεύθερο. Και γι’ αυτό το πράγμα πιστεύουμε πάρα πολύ στη δημόσια τηλεόραση, από επιλογή και συνειδητά. Δεν πρέπει να πληρώνουμε για την πληροφορία. Λατρεύω τις εφημερίδες τοίχου, τα εναλλακτικά μέσα πληροφόρησης, τα indymedia, ιδίως με τον τρόπο που λειτουργούν στο εξωτερικό.

Οταν βλέπεις για πολλοστή φορά ότι υπάρχουν άνθρωποι που ζουν με λιγότερο από ένα δολάριο την ημέρα, όπως στο Δέλτα του Νίγηρα, σκέφτεσαι καθόλου πώς ζούμε εμείς; Θέμα τύχης δεν είναι; Απλά εμείς έτυχε να γεννηθούμε εδώ κι εκείνοι εκεί.
Οπ, η φράση που μόλις είπες είναι αυτό που μου γυρίζει συνέχεια στο μυαλό: ότι θα μπορούσε να είχαμε γεννηθεί σε μια περιοχή όπου δεν έχει νερό, μαστίζεται από πολέμους κλπ.
Οχι ότι δεν έχουμε τα προβλήματά μας, έχουμε και παραέχουμε, λέω, όμως, ότι αλλού είναι πολύ χειρότερα. Κάθε που οι ρόδες του αεροπλάνου πατάνε στο διάδρομο του «Ελευθέριος Βενιζέλος», κάνω πάντα την ίδια σκέψη: «Μια χαρά είμαστε». Το πιστεύω αυτό που σου λέω. Μια φορά μάλιστα το συζητούσα με έναν ταξιτζή και μου λέει: «Τι μια χαρά είμαστε, που ‘χουμε το 'να, τ’ άλλο…» και μόλις είχα γυρίσει από μια κωλοκατάσταση και σκεφτόμουν από μέσα μου: «Οντως η καθημερινότητα είναι δύσκολη, δεν μπορείς να τον κατηγορήσεις, κι εδώ υπάρχουν άνθρωποι που ζουν κάτω από τα όρια της φτώχειας, αλλά σύγκριση με άλλα μέρη δεν μπορείς να κάνεις». Εμείς έχουμε προβλήματα άλλου είδους, δεν κινδυνεύει η ζωή σου όταν βγαίνεις έξω και περπατάς… υπάρχουν πράγματα που τα θεωρούμε αυτονόητα, όμως δεν είναι καθόλου αυτονόητα σε κάποια μέρη του κόσμου.

http: //exandas. ert.gr


αριθμοί
- Εξι χρόνια εκπομπής
- 55 ντοκιμαντέρ
- 4 βραβεία για το Καλύτερο Ντοκιμαντέρ της Ελληνικής Τηλεόρασης
- 1 διεθνές βραβείο στο φεστιβάλ FIPA

info
Επεισόδια του «Εξάντα» έχουν μεταδοθεί από δημόσια και ιδιωτικά δίκτυα της Ευρώπης (Σουηδία, Νορβηγία, Αυστρία, Αγγλία, Ιρλανδία, Ολλανδία, Εσθονία) και της Μέσης Ανατολής (Λίβανος), ενώ οπτικοακουστικό υλικό του χρησιμοποιείται από κινηματογραφιστές όπως ο Michael Moore σε ντοκιμαντέρ όπως το «Farenheit 9/11». Το γαλλογερμανικό ARTE, η κρατική βελγική τηλεόραση RTBF, το αγγλικό Αl Jazeera και αρκετές μεγάλες ευρωπαϊκές εταιρίες διανομής έχουν προχωρήσει σε συνεννοήσεις για την αγορά και τη διανομή των ντοκιμαντέρ του «Εξάντα» σε όλο τον κόσμο.